7 priča o gradovima Srbije

1. Dimitrovgrad: Ljubav na glumački načinU kanjonu Jerme sniman je 1928. godine film “Rudareva sreća”, koji je obeležila ljubavna avantura geometra Čede Penčića i Anite MirDimitrovgrad se nalazi u jugozapadnoj Srbiji, na samoj granici sa Bugarskom - granični prelaz Gradina udaljen je samo dva kilometra. Kroz grad prolaze međunarodni put i pruga Beograd-Niš-Sofija. Prema popisu iz 2011, imao je 6. 278 stanovnika. Opština Dimitrovgrad i Opština Bosilegrad jedine su dve opštine u kojoj Bugari čine većinu u Srbiji.Promena imenaOd srednjeg veka do 1951. godine Dimitrovgrad se zvao Caribrod. Sadašnji naziv dat mu je dekretom tadašnje vlade FNRJ, u čast Georgija Dimitrova, bugarskog predsednika. Odbornici Skupštine opštine Dimitrovgrad su 2008. izglasali odluku o vraćanju starog imena, ali ona nikad nije sprovedena. U kanjonu reke Jerme, dimitrovgradske znamenitosti, snimana je 1928. godine “Rudareva sreća”, jedan od prvih jugoslovenskih igranih filmova. Vlasnici rudnika uglja “Jerma”, direktor Eskontne banke iz Beograda Lazar Bugarčić, poslanik Dragiša Metejić i guverner Narodne banke Ignjat Bajloni, angažovali su zagrebačkog reditelja Josipa Novaka da im snimi propagandni film. Novak, inače autor filmske reklame za “kaladont” dve godine ranije, ovog puta nije hteo da snimi samo propagandni film, nego mu je dodao radnju: mladi rudar zaljubljuje se u ćerku vlasnika rudnika, ali im sreću kvare i njen otac i glavni negativac, nemoralni prodavac alkohola, koji hoće da obeščasti devojku i uništi rudnik. Novak, takođe autor i scenarija, snimio je nekoliko scena ljubljenja svojih junaka, što je u ono vreme, kada je i zagrljaj na filmskom platnu bio tabu - skandalizovalo javnost.Glavnu žensku ulogu, lepu vlasnikovu ćerku, tumačila je zvezda iz prestonice Ljubica Veljković, poznata pod umetničkim imenom Anita Mir, a i negativca je igrao Beograđanin, poznati glumac i reditelj Milutin Bata Nikolić. Mladog rudara, glavni muški lik, igrao je pirotski geometar Čedomir Penčić. Prolazeći kroz Pirot, reditelj Novak ga je zapazio ispred hotela “Nacional” i odmah angažovao jer je neodoljivo podsećao na tadašnjeg američkog glumca Romana Volarea...Mangupske prozivkeU filmu će Čeda Penčić imati dramatičan okršaj noževima sa Batom Nikolićem na steni iznad prekrasnog kanjona Jerme i, naravno - pobediti. A u životu je bilo podjednako zanimljivo i samo malo manje zanimljivo! Između lepog Čede i lepe Anite planula je odistinska ljubav, što se Bati Nikoliću, koji je bio u emotivnoj vezi sa svojom sugrađankom, nikako nije dopalo, pa je zapretio da će da ih pobije! Ljubavni par je zato napustio snimanje filma i pobegao. Skrivali su se nekoliko dana od ljubomornog beogradskog glumca, a kad su se strasti malo stišale, Čeda je otišao da od majke i tetke, jer oca nije imao, traži dozvolu da se ženi. Do pre dvadesetak godina bilo je živih svedoka koji su se sećali kako je nesrećnog mladog geometra majka držala zaključanog u kući dok nije odustao od braka sa glumicom. A kad se najzad pojavio na sokaku, mangupi su pevali: “Don Žuan si, Čedo, posto, i za ljubav dade sve. Ne bilo ti, Čedo, prosto, zašto sada varaš dve.” Srpski Roman Volare, naime, imao je, pre avanture s Anitom Mir, devojku Hildu, koja ga je, naravno, zbog skandala ostavila. Da se skloni od zajedljivih komšija, ali i podrugljivih napisa u ondašnjoj bulevarskoj štampi, Čeda odlazi u Makedoniju. Tamo se oženio Makedonkom i u tom braku dobio ćerku i sina. I Hilda, inače čuvena pirotska lepotica, udala se i rodila jednog od najvećih srpskih glumaca - Stoleta Aranđelovića. Josip Novak je nekako uz pomoć fotografija završio film. “Rudareva sreća” imala je premijeru u beogradskom bioskopu “Koloseum”, ali je film prikazivan i širom Evrope.

2. Vršac: Goli ljudi na bregu

Krajem 19. veka po okolini grada šetale su pristalice Arnolda Riklija, nadrilekara koji je učio da je izlaganje nagog tela suncu i vazduhu lekovitoVršac je jedan od najstarijih banatskih gradova. Ima oko 35.000 stanovnika. Smešten je na obodu Panonske nizije, uz granicu sa Rumunijom, a ispod Vršačkog brega.Švajcarski industrijalacJoš krajem 19. veka, kad su žene nosile haljine do zemlje, po Vršačkom bregu su se šetali goli ljudi! Reč je o članovima Društva za čuvanje zdravlja i prirodno lečenje, koje je okupljalo pristalice učenja Arnolda Riklija, jednog od zagovornika alternativne medicine, koja lečenje zasniva na isceljujućoj moći sunca, vazduha i vode.Arnold Rikli (1823-1906) bio je švajcarski industrijalac i nikakvo medicinsko obrazovanje nije imao. Bio je, dakle, nadrilekar, ali mu to nije smetalo da se pročuje u svojoj zemlji, a onda se 1855. godine preselio u Sloveniju, na Bled, gde je osnovao Institut za prirodno zdravlje, postavši tako začetnik tamošnjeg banjskog turizma.Na Bledu je proveo pune 52 godine, pa je vrlo moguće da se neki Vrščanin baš tamo upoznao sa njegovim učenjem, ali o načinu na koji su Riklijeve ideje došle do Vršca pouzdanih podataka nema.Društvo vršačkih riklijanera osnovano je 1885, najverovatnije na inicijativu lokalnog industrijalca Najkoma, a deset godina kasnije su na Vršačkom bregu sagradili belu zgradu sa dva tornja i kupatilom, u kojoj im je bilo sedište.

Okupacija planine

Pre svitanja bi dolazili do sedišta svog društva, tu su se presvlačili i u kupaćim gaćama išli do obližnjih stena da bi se nadisali svežeg vazduha. Pošto bi nahvatali i prve sunčeve zrake - za koje je Rikli tvrdio da su najlekovitiji - sasvim bi se svukli i tako šetali po posebno napravljenim stazama na bregu, koje su bile obeležene na srpskom, nemačkom i mađarskom jeziku. Ritual se završavao kupanjem u zgradi društva, odakle su se vraćali svakodnevnim obavezama.Nisu, međutim, svi delili njihovu strast. Pod naslovom “Gde je moral?” gradski list Budućnost 1895. godine pisao je: “’Riklijaneri’ su okupirali Vršački breg i napravili puteve, obeleživši ih na tri jezika, da bi mogli goli da primenjuju svoja vazdušna kupanja. Nemamo ništa protiv njihovog ličnog izbora, ali se gnušamo zbog postupaka nekih ‘riklijanera’, koji ne idu obeleženim putevima, već putem kroz šumu, kojim šeta roditelj sa ćerkom. Među članovima ima ozbiljne gospode, ali oni treba da pripaze na druge svoje članove kako ne bi sablažnjavali one koji se ne klanjaju Riklijevu umstvovanju!”Vršačko Društvo za čuvanje zdravlja i prirodno lečenje imalo je nekoliko stotina članova, među kojima je bilo i uglednih trgovaca i zanatlija, pa im nije bio problem da skupe novac i 1912. godine sagrade i prvi sanatorijum u tom gradu “Sanitas”. Kupalište u sanatorijumu bilo je podeljeno na dva dela - jedan za dame i jedan za gospodu, što je protivnicima “riklijanera” dalo povod da šire glasine o njihovom razvratu.Hidroterapija i elektroterapijaOsnovna metoda lečenja u “Sanitasu” bila je hidroterapija, a kasnije je uvedena i elektroterapija. Međutim, u periodu između dva svetska rata društvo se postepeno ugasilo, a prostorije njihovog sanatorijuma 1947. ustupljene su bolnici. U novije vreme tu je smešteno odeljenje za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju.

3. Sombor: Najveća umetnička slika

Mađarska proslava Poseban ram 4. Valjevo: Postojbina jermenskog heroja Istrebljenje Jermena

5. Lazarevac: Besmrtna varoš

Telegrafista Svečan dolazak

6. Kladovo: Hrana za bogataše

Ruski recept Za kilogram 6.000 evra 7. Beograd: Toreadori na Tašmajdanu Ranjeni torero Podrška slabijima