Prvi studijski album Bijelog dugmeta, koga kritičari često proglašavaju početkom razdoblja "pravog" savremenog roka u Jugoslaviji, izašao je pre četrdeset godina.
Album "Kad bi bio bijelo dugme" pojavio se 1974. godine, a njegova naslovna od ukupno šest numera dala je ime bendu koji se do tada nazivao Jutro. Prema podacima koje je Hina dobila u kompaniji Croatia Records, album se pojavio tačno 18. februara 1974. godine, premda je obeležavanje godišnjice marketinški određeno za 13. decembar u Zagrebu te 14. decembra u Beogradu i Sarajevu. Tih dana će biti predstavljen prigodni luksuzni paket od 10 vinil ploča, od kojih devet "remasterovanih" albuma i monografija "Bijelo dugme" dobrih poznavalaca benda Siniše Škarice i Dušana Vesića.
Bijelo dugme aktivno radi od 1974. do 1989. godine, premda su članovi i pre bili zajedno u raznim sastavima, a veliki broj svirača i pevača koji je prošao kroz bend ostvario je petnaestak albuma, nekoliko kompilacija i niz singlova. Album prvenac se od samog početka prodavao odlično. Hronike kažu da je usledila iscrpljujuća turneja koja je pomakla Bijelo dugme u najpopularniji jugoslavenski sastav.
Prvi su u bivšoj državi snimali u Londonu, prvi su napravili turneju po sportskim dvoranama, prvi označili puteve muzičkoj industriji, prvi zaradili novac od svoje muzike, napisao je koautor knjige Dušan Vesić i dodao da su 'Dugmići' imali sve što čini jednu rok biografiju: skandale, drogu, seks, alkohol, zatvor, na kraju jednu zagonetnu smrt. Neke kontroverze poput masovnosti, političnosti banda, originalnosti numera, odnosa prema folku ili, primera radi, uloge lidera Gorana Bregovića, i danas zabavljaju fanove Bijelog dugmeta.
U kontroverze spada i apolitičnost benda – budući su, po Bregoviću, sve pesme pre svega ljubavne - njegov subverzivan odnos prema politici kao i podrška režimu kroz učestvovanje na omladinskim radnim akcijama. Premda je Bregović u jednom intervjuu kritičaru Draženu Vrdoljaku na pitanje o masovnosti tvrdio da Dugme "nije bend za tako veliku žvaku", ono je krajem sedamdesetih organizovalo koncerte čija se posećenost ne pamti u Jugoslaviji.
Besplatan Koncert kod Hajdučke česme u leto 1977. u Beogradu okupio je između 70 i 100 hiljada ljudi , za narednu turneju u Beogradu su prodali pet puta zaredom dvoranu Pionir - a ceo prihod uplatili nastradalima od potresa u Crnoj Gori – a zatim na stadionu JNA u Beogradu organizovali "Rock spektakl 79" na kom su okupili oko 70 hiljada ljudi.
Kritičar Dražen Vrdoljak nazvao je njihovu muziku pastirskim rokom, što ih je pratilo veliki deo karijere. Etnomuzikologinja i radijska voditeljka iz Beograda Marija Vitas deli karijeru Dugmeta na dvoje. Prvi deo traje do 1980. i uglavnom se poklapa s nastupom pevača Željka Bebeka. U njemu se upotrebljavaju arhaizmi u tekstu i primenjuje pevanje "na bas", a pesme su sa stanovišta aranžmana jednostavnije, s prisutnošću narodskog i seoskog u tekstu.
U drugoj fazi pesme su složenije, u kojima se težište premešta na muzičku komponentu. Ona se dotiče i termina "sevdah rok", koji nije tako često dovođen u vezu s njihovom muzikom, ali se može odnositi na sve one pesme iz opusa grupe Bijelo dugme koje su prožete sevdahom i rokom. To su pesme koje povezuju rok miziku i tekstove pune ljubavne čežnje i strasti, na "bosanski", narodni način – uplitanjem muzičkog ili jezičnog folklornog materijala, zaključuje Marija Vitas.
Premda je od raspada benda prošla takođe okrugla brojka od četvrt veka, a od prestanka kreativnog razdoblja kojim su bitno oblikovali istoriju domaćeg roka i znatno više, produkcija Bijelog dugmeta i danas ima energiju kojom je u stanju da podstakne zapažene događaje u muzičkoj javnosti sada već odvojenih država.
(Jutarnji.hr)
