"Martovske ide" je u rimskom kalendaru bio naziv za 15. mart (martius). Na taj dan u Rimu se održavala svetkovina u čast boga rata, Marsa. Sam izraz očuvao se do današnjih dana, ali je vremenom dobio novo značenje zato što je upravo tog datuma, davne 44. godine pre nove ere ubijen Gaj Julije Cezar.
Prema navodima Plutarha (grčki istoričar 45 - 107 n.e.) pre samog atentata prorok je upozorio Cezara kako mu preti opasnost na Martovske ide, ali je on tu opomenu zanemario. Na putu ka Pompejevom teatru sreo je proroka i podsmešljivo mu rekao: "Martovske ide su došle" , na šta mu je starac odgovorio: "Da Cezare, ali još nisu prošle".
Ovaj susret dramatizovan je u Šekspirovoj drami "Julije Cezar", odakle i potiče izreka "Čuvaj se Martovskih ida". Od tada izraz je promenio značenje i njime se opisuje neka predstojeća opasnost koja preti.
Cezarova smrt, igrom sudbine i ironije, značila je i smrt Republike, i bila je presudni okidač građanskog rata kojim se usvojeni sestrić Oktavijan Avgust popeo na vlast.
Pod njegovom vladavinom osnažen je Cezarov kult ličnosti, dok su ga pesnici poput Ovidija Nazona izjednačavali sa božanstvom. Čovek čija slava traje više od 2 milenijuma svakako nije nepoznat javnosti, međutim neke činjenice propale su kroz pukotine istorije ili su jednostavno zanemarene:
75. godine p.n.e. 20-godišnji Cezar isplovio je iz Rima ka Rodosu u Egejskom moru, tada glasovitom centru kulture, gde je nameravao da uči pod Apolonijem (grčki retoričar koji je učio i Cicerona, autor "Epa o Argonautima"). Na tom putu, preciznije, kod jugozapadne obale male Azije, presreli su ga gusari - kada su izrekli cenu otkupa koju traže, Cezar se ražestio jer je smatrao da je cena ponižavajuće niska.
Podigli su cenu i Cezar je oslobođen, ali je obećao da će se osvetiti. Nekoliko godina nakon nemilog događaja lično je komandovao flotom koja je češljala morima u potrazi za piratima. Nepotrebno je reći da se upornost isplatila, i da su vinovnici pogubljeni.
2. Imao je zamršen ljubavni život 
Cezar se prvi put oženio Kornelijom, 84. p.n.ere, kad je bio tinejdžer. Nakon nekoliko godina, rimski general Lucije Kornelije Sula postao je diktator i naredio pogubljenja svih koje je smatrao neprijateljima države. Otac Cezarove supruge bio je Sulin rival, te je zbog toga Cezaru naređeno da se razvede, ali je on to kategorično odbio. Znajući da ga ta odluka može koštati života, pobegao je iz Rima.
Kornelija mu je rodila ćerku Juliju 76. p.n.e. ali je nedugo zatim umrla, pa je Cezar oženio Pompeju, Sulinu unuku. Od nje se razveo 62. godine nakon sumnjivog skandala, kada je služio kao "pontifex maximus" (prvosveštenik) pod argumentom da "njegova žena mora da bude iznad sumnje". Treći put oženio se maloletnom Kalpurnijom 59. godine p.n.e. sa kojom je ostao u braku do njene smrti. Čuveni ženskaroš imao je mnogo ljubavnica od kojih su najpoznatije Kleopatra VII, čuvena egipatska kraljica, i Servilija, majka Marka Junija Bruta koji je predvodio zaverenike koji su Cezara ubili 44. godine.
3. Imao je sina sa Kleopatrom 
Cezar 48. godine p.n.e. otišao u Egipat kako bi pronašao svog političkog suparnika Pompeja, i tamo je prvi put ugledao Kleopatru (koja je zaratila sa svojim bratom, mužem i savladarom, Ptolomejom XIII). Cezar, koji je sebe proglasio sudijom u tom sukobu, naredio je da se rat okonča.
Priča nakon toga je svima dobro poznata - Kleopatra je zavela Cezara, i oko 47. godine, rodila je sina Ptolomeja Cezara, kojeg su Egipćani nazvali Cezarion (mali Cezar). Nakon fatalnog atentata 44. godine i samoubistva Kleopatre i Marka Antonije, Cezarion je postao faraon Egipta, ali njegova vladavina nije bila dugog veka, jer je ubijen po naređenju Oktavijana.
Pre nego što je Cezar došao na vlast, Rimljani su koristili kalendar zasnovan na lunarnom ciklusu, po kojem godina ima 355 dana. Ovaj sistem ima 10.25 manje dana od standardne godine (solarni ciklus). Taj kalendar bio je netačan i konfuzan jer se nije uvek poklapao sa godišnjim dobima, a i političari su koristili njegove nedostatke kako bi produžili svoje mandate.
Cezar je uveo novi sistem (nakon što se konsultovao sa astronomom Sozigenom iz Aleksandrije), takozvani Julijanski kalendar (koji koristi srpska i ruska pravoslavna crkva) koji ima 365 dana u godini. Ovaj kalendar trebalo je da bude usaglašen sa kretanjem zemlje oko Sunca, ali pošto je solarna godina duža za 1/4 dana, Cezar je dodao još jedan, koji bi se računao na svake četiri godine. Julijanski kalendar bio je primaran do 16. veka kada je modifikovan kako bi bio još precizniji i nazvan je Gregorijanski kalendar.
Senatori koji su ubili Cezara verovali su kako niko nema prava na toliku moć, kakvu je on imao. Smatrali su da moć upravljanja leži na idealima Republike, čije je nedostatke Cezar direktno koristio kako bi je srušio. Cezar je izboden mnogo puta, jer je u zaveri učestvovalo preko 60 senatora, ali veruje se da je samo jedan ubod u grudi bio smrtonosan (Brut ga je pogodio sečivom u međunožje.).
Mnogi veruju da su Cezarove poslednje reči bile: "Zar i ti sine Brute?", ali nema nijednog istorijskog dokaza za ovu tvrdnju, osim istorije koju su delili. Ispostavilo se da su zaverenici pogrešno tumačili javno mnjenje; mislili su kako će biti slavljeni kao oslobodioci, a ispostavilo se da su gotovo svi morali da beže iz Rima, čime su još više oslabili voljenu Republiku.
Gaj Julije Cezar na svet je došao 13. jula 100. godine p.n.e. međutim najverovatnije nije rođen "carskim rezom" (caesarean section). Sam zahvat se koristio u to vreme, ali je obično bio smrtonasan, te se obično praktikovao na trudnicama koje su već umirale, kako bi se spaslo dete. Cezarova majka, Aurelija, živela je do 54. godine, skoro pola veka, nakon njegovog rođenja.
Autor: Luka Radovanović
