Ne(o)pravdano zaboravljeni: Dosije o generalu Majsteru i njegovim Srbima, izbrisanim iz istorije"
U eparhijskom domu hrama Ćirila i Metodija u Ljubljani, pred brojnom publikom održana je promocija nove knjige pisca Predraga Savića "Ne(o)pravdano zaboravljeni - dosije o generalu Majsteru i njegovim Srbima, izbrisanim iz istorije".
Veče je otvorio književnik Miodrag Jakšić, glavni i odgovorni urednik izdavačke kuće ARTE, koja je objavila knjigu:
- Knjiga Predraga Savića "Ne(o)pravdano zaboravljeni", predstavlja izuzetnu vrednost iz više aspekata. Pre svega, ona je značajan doprinos rasvetljavanju istorkijskih, a do sada nedovoljno obrađenih i publikovanih, događaja i ličnosti z prošlosti. Ova knjiga svojom naracijom i sadržajem, čita se, jednako uzbudljivo i kao romansirana biografija, jednog heroja, njegove porodice i njegovih sledbenika, ali i kao sistematizovana arhivska građa sa obiljem imena, toponima, priloga, fotografija... Takođe, je nemerljiv i značaj u autorovoj snažnoj energiji koju je uložio u dugogodišnje istraživanje, a koje rezultovalo objavljivanjem autentičnih dokumenata, faksimila i fotografija, koje je pronašao iz raznih izvora, vojnih i drugih arhiva i privatnih zbirki i kolekcija, do sada neobjavljenih i paučinom i političkim zabranama ophrvanim.
Svaki detalj kao biser
Jakšić je zatim i naglasio:
- Svaki detalj u ovoj knjizi, svoju vrednost prenosi na čitaoca, kao kakav biser, tek pronađen u školjci, sa dubine mora. Knjiga dobija posebno na značaju, u sferi povezivanja dva naroda, u misiji pronalaženja novih i uspostavljanju negdašnjih mostova slovenačkih i srpskih, kroz zajedničke doprinose dva naroda u važnim istorijskim epohama i vremenima, potvrđenih u pozitivnim i fundamentalnim delima, kao što je to u slučaju dela generala Majstera, ađutanta kralja Aleksandra i njegovih boraca, mahom Srba, koji su oslobodili Maribor i utvrdili severne granice tadašnje Kraljevine SHS, koje su i danas granice Republike Slovenije, a o čemu Savićeva knjiga istinito svedoči.
-Veliko mi je zadovoljstvo, što je izdavačka kuća ARTE iz Beograda, na čijem sam čelu, objavila ovo vredno delo - zaključio je Miodrag Jakšić. Biranim rečima se prisutnima obratila i Darinka Bogdanović, u ime porodice i naslednika Andreja Zlobeca, naglasivši podršku ovakvim izdanjima, koji zbližavaju narode i osvetljavaju delo velikana.
Recenzent ove knjige Nikola Milovančev je nadahnuto opisao kontekst međunarodni i regionalnih političkih prilika koje su vladale u periodu o kojem govori Savić u knjizi, a to je period kraja Prvog svetskog rata i nastajanje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Svedočanstva boraca
Ističući značaj knjige Predraga Savića, Milovančev je istakao:
- Predrag Savić je novinar, advokat i publicista. Njegova nova knjiga o generalu Rudolfu Majsteru i o bitkama za severnu granicu tada stvorene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (SHS) zasnovana je na arhivskim dokumentima, dosijeima i svedočanstvima boraca pod Majsterovom komandom, u borbama protiv jedinica novostvorene Republike Nemačke, Austrije, u borbama za razgranicenje dveju država. Specifičnost ove knjige je u tome što je u njoj detaljnije obrađeno delovanje srpskih boraca pod Majsterovom komandom. Autor Predrag Savić se latio pisanja ove knjige, između ostalog, ne samo zbog želje da doprinese osvetljavanju istorijskih događaja prilikom ujedinjenja 1918, već i da se oduži svom pradedi koji je u tim događajima učestvovao. Iako se sa današnjeg stanovišta sa distance više od jednog veka ujedinjenje 1918. uglavnom smatra tragičnim promašajem srpskog političkog i državnog rukovodstva, to ne umanjuje osećaj zahvalnosti koji treba da gajimo prema mnogim zaslužnim i hrabrim rodoljubima, koji su 1918/1919. učestvovali u borbama za severnu granicu SHS, izborili se da ta granična crta nove države ne bude krajnje nepovoljna. Među tim zaslužnim rodoljubima svakako najviše ističe general Rudolf Maister - poentirao je Milovančev.
Originalni dokumenti
Autor Predrag Savić je zahvalio na podršci u nastanku ove knjige porodici Rudolfa Majstera, Savezu društava Rudolfa Majstera, gospodinu Naniju Polanecu, vlasniku muzejske zbirke Karađorđevica, iz Rogaške Slatine, naslednicima Andreja Zlobeca i drugim subjektima, čiji prilozi su obogatili ovo, drugo dopunjeno, izdanje. Govoreci o svojoj knjizi Savić je rekao:
- Ova knjiga se bavi jednom od najuzbudljivijih i najtragicnijih epizoda naše prošlosti - pričom o generalu Rudolfu Majsteru i Srbima koji su, nepravedno, gotovo izbrisani iz kolektivnog secanja. Ova knjiga donosi ono što do sada niko nije objavio: originalne i autentične dokumente iz vojnih kartona Rudolfa Majstera, iz vremena kada je služio u austrougarskoj vojsci, ali i u vojsci Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Medu njima su i njegova licna zakletva dinastiji Karađorđevića, kao i niz dokumenata o delovanju Dravske divizije - jedinice koja je, iako snažno povezana sa sudbinom Slovenaca, bila deo šire vojne stvarnosti Kraljevstva. Knjiga otkriva i malo poznatu priču o srpskim dobrovoljcima - onima koji su se, nakon povratka iz više od 300 austrougarskih logora, odazvali pozivu Majstera i njegovih saradnika. Među tim saradnicima nalazili su se i Miloš i Vladimir Vauhnik, ljudi od poverenja i saborci. Ti vojnici, još iscrpljeni od zatoceništva, ponovo su oblačili uniforme i šajkače - sašivene u Mariboru - i izlazili na nove linije borbe, da bi branili granice tek rodene države, granice Slovenije i Kraljevstva SHS.
-Po prvi put se pred čitaocem nalaze i Majsterovi zapisi o Koruškom referendumu - događaju koji se, iza kulisa, pretvorio u dobro organizovanu izbornu ujdurmu. Saveznička referendumska komisija, koja je formalno trebalo da garantuje nepristrasnost, zapravo je stala uz austrijsku stranu i vratila joj svu ranije izgubljenu moć - obrazložio je Predrag Savić, a potom i dodao:
- Jedno od poglavlja knjige donosi i ekskluzivne podatke o stanju Dravske divizije. Govori se o unutrašnjim lomovima, o velikoj pobuni slovenačkih vojnika koji nisu želeli da služe u jedinicama vojske Kraljevstva SHS. Ta pobuna ugušena je silom: zatvaranjem i kažnjavanjem pedesetak kolovođa. To je slika teškog i složenog procesa stvaranja zajedničke vojske u kojoj se prelamala sudbina novih naroda i njihove sveže političke lojalnosti.
Vraćanje dostojanstva
Knjiga takođe povezuje dogadaje ranog 20. veka sa mračnim epilogom koji je usledio decenijama kasnije. Prema nekim izvorima i svedočenjima koja analiziramo u radu, nemačka okupacija i nacistička politika osvete tokom Drugog svetskog rata bila je okončana planiranim odmazdama nad slovenskim stanovništvom, 1941. godine sprovedene su mere prinudnog preseljenja, deportacija i represije nad stanovništvom Štajerske. U nekim arhivskim iskazima i sekundarnim izvorima govori se o namerama i operacijama koje su imale za cilj iseljenje velike populacije Slovenaca - brojke koje se pominju dosežu i do oko 260.000 osoba. Ove dramatične epizode pokazjuju kontinuitet istorijskih nasilja nad istim zajednicama i naglašavaju koliko su odluke iz prošlosti ostavile tragove koji se prostiru kroz decenije. U našoj knjizi te tvrdnje postavljamo u kontekst, dokumentujemo ih izvorima i analiziramo mehanizme političke represije, prisilnih preseljenja i državne rehabilitacije posle rata.
- Ova knjiga, "Majster i njegovi zaboravljeni Srbi", nije samo istorijski dokument. Ona je poziv na sećanje, na vraćanje dostojanstva onima koji su stajali na granicama, oblačili uniforme i stavljali na glavu šajkace, verujući da cine delo od nacionalnog značaja. Njihova imena i njihova žrtva vraćaju se u našu svest - tamo gde i pripadaju. Dame i gospodo, pred vama je knjiga koja ne samo da razbija istorijske zablude, vec i ispisuje jednu novu, istinitu stranicu našeg zajedničkog pamćenja- zaključio je autor Predrag Savić.
Pomen vojnicima
Na promociji je bila prisutna visoka delegacija Saveza društava Rudolfa Majera na čelu sa predsednicom Luckom Lazarev Šebec, zatim i predstavnici Saveza srpskih društava Slovenije, kao i ugledni pojedinci srpske i slovenačke zajednice, Nani Poljanec, rukovodilac muzeja u Rogaškoj Slatini, general Milan Aksentijević, dr Dragan Mitić, Nikola Todorović i mnogi drugi.
Pre promocije ove knjige, koja je pobudila veliku pažnju, o čemu govori činjenica da je trajala duže od dva i po sata, održan je i pomen u crkvi Cirila i Metodija u Ljubljani, srpskim borcima, junacima Majsterovih jedinica, po prvi put do sada, uz prisustvo više od 500 vernika.
R.N.