Više od pada Kabula, više od masovne evakuacije iz Avganistana u svetu odjeknula je vest od pre neki dan da je Australija odustala od nabavki francuskih konvencionalnih podmornica ( Australija i Francuska sporazumeli su se prvo za kupovinu 8, a kasnije je taj broj narastaox na 12 novih podmornica koje bi trebale da zamene zastarele podmornice klase Kolins. Međutim došlo je do psora oko toga koliko bi podmornica trebalo da bude izgrađeno u Francuskoj, a koliko u Australiji. Nedostatak kompromisa doveo je do Australijske oduke da raskine ugovor i prihvati se američka ponuda), što je Francuska dočekala na nož. Amerikanci su utešno Australijancima ponudli da dok im oni ili britanci ne nabave nukelarne podmornice razmeste svoje na Pacifiku zbog narasle ekspanzije.
Svečano je saopšteno da će se nova pacifička koalicija AUKUS i treba da zaustavi kinesku ekspanziju. Svečano je saopšteno da će Australiji biti omogućeno da zajedno sa dvema članicama da dele veštačku inteligenciju, podmorske i ostale napredne tehnologije, kao i da prodube kooperaciju o širini odbrambenih sposobnosti u Info-pacifičkom regionu.
Za sad ova priča je u fazi razvoja i planiranja i više je medijski odjeknula nego što je u realnosti napravljen pomak. Kako će se završiti ova priča i da li će Australija zaista dobiti nuklearne podmornice najverovatnije američke napadne klase Virdžinija, što bi bio prvi iskorak da Australija postane prvi strani kupac američkih nuklearnih podmornica i prateće tehnologije.
NE PROPUSTITE
Geopolitički kontekst Australije
Australija je država koja se nalazi na najmanjem kontinentu i obuhvata površinu od 7.704.159 kvadratnih kilometara. Nalazi se na južnoj hemisferi između Tihog i Indijskog okeana i pored kontinetalnog dela Australije još i ostrvo Tasamniju, veći broj manjih ostrva u neposrednoj blizini i Veliki koralni greben duž severoistočne obale.
Smeštena približno između ekvatora i granice ledenih santi, Australija ima važan geostrateški položaj u odnosu na azijski, afrički i američki kontinet, Atalnski, Indijski i Tihi okean. Interesovanje za Australiju naglo je izgubljeno krajem Hladnog rata i skoro 30 godina taj prostor je bio pomalo zaboravljen za geopolitička nadmetanja.
Zbog takvog položaja odmah posle Drugog svetskog rata Australija je bila uvučena u blokovska nadmetanja i strutkure koje su tad bile fomrirane bile su prisutne sve do kraja Hladnog rata. Na području dalekog istoka i jugoistočne Azije posle Drugog svetskog rata nastale su duboke promene u odonosu snaga, poraz imperijalističkog japana, uspon komunističke Kine, sticanje nezavisnosti niza azijskih zemalja, likvidiranje holandskog, britanskog i francuskog kolonijalnog carstva. Tret rata na porosturu Pacifika pao je SAD. Ali to im nije smetalo da odmah posle rata započnu sa blokovskim povezivanjem pojedinih zemalja na Pacifiku, koje su smatrane ugroženim od nadiranja oslobodilačkih pokreta i raspadanja kolonijalnog sistema. Tako je 1952. godine došlo do sklapanja jednog od prvih ugovora na ovom podrućju koji je dobio naziv PACIFIČKI PAKT - ANZUS ( Australija, Novi Zeland, SAD). Cilj pakta bio je obezbeđivanje dominatnog položaja SAD na Pacifiku bez Velike Britanije, što ukazuje na njenu izmenjenu ulogu u ovom delu sveta.
Australija je početkom 1980-tih kao član ANZUS-a imala značajnu kontrolu južnog Pacifika. Nije tad bila novost, ali nije ni danas da se još sredinom 1980-tih godina prošlog veka Pentagon pokazivaoveliko zanimanje za neke australijske baze koje bi mogle poslužiti kao važna tad međustanica američkim snagama za brze intervencije za akcije na području Indokine, Indijskog okeana, Srednjeg i Bliskog istoka i drugim područjima. Danas za sprečavanje ekspanzije Kine i posebno njenih nukelarnih podmornica koje su počele da se približavaju obalama Australije i izlaze na Pacifik prema Havajima.
Interesantno je kad se pogleda u istorijske knjige da je Australija 1980 odbila američki predlog za učešće njenih vojnika u tad specijalnom korpusu ANZUS -pakta, koji bi kao je bilo zamišljeno intervenisao u kriznim područjima. Početkom 1970-tih godina 20 veka Australija je po inerciji svoje dugogodišnje desničarske politike vezane prvo za Veliku Britaniju, kasnije za SAD. Australija je tad kao i dnas najveću opasnot videla u NR Kini. Ta situacija se promenila dolaskom laburista na vlast, a onda su se okrenuli sopstvenom regionu od kraja 1980 -tih godina.
Situacija se počela menjati kada je Kina postala ASustraliji važan trgovinski partner, pa su konzervativci uperili prstom u Sovjetski Savez, kao najveću opasnost za taj deo sveta, bez obzira što su Sovjeti uz Kineze ostali značajan kupac austalskih sirovina čak i kad su SAD uveli embargo na trgovinu sa Sovjetskim Savezom zbog agresije na Avganistan 1979.
Kao je tad bilo navedeno u pomorsko-geopolitičkoj literaturi SAD su do kraja Hladnog rata 1991. činili značajne napore da ova zona ostane u njihovoj interesnoj sferi i formiranje čitave mreže uoprišta i punktova kao osnovne brane širenja tad sovjetskog i kineskog uticaja, a sad kineskog uticaja.
Inače SAD na Pacifiku imaju mnoštvo vojnih baza raspršenih širom Japana, Južne Koreje, Okinave, Tajvana, Filipina, ostrva Dijega Garsije SAD su tad nastojali da svoju pažanju usmere tad prema Australiji posebno prema zapadnoj Australiji, komunikacijskog centra Harold E Holt North Vest Cape. gde je pred kraj 1980-tih formirana baza za nisko i visoko ferekventne antene za sistem globalnih veza za praćenje kretanje strateških podmornica 7. pacifičke flote mornarice SAD, vezama sa zemljama ANZUS-a, Kanadom i Velikom Britanijom za vođenje konvencionalnog ili nukelarnog rata. Osim toga važna komponjenta koja će verovatno biti pojačana prislušna stanica Smitfild kraj Adelaida koja je inače tad bila uključena u NAVSTAR za odreživanje ciljeva strateškim nukelarnim podmornicama SAD. Važnu ulogu imaće i bazu Darvin na severu Australije koja je povezana sa bazom Andersen na Dijegu Garsiju gde sleću strateški bombarderi B-52H, B-1B i B-2. Važnu ulogu kako tad tako bi i sad trebala da ima baza Koburn Sound na jugozapadu Australije koji ma važan značaj u odnosu na indijski okean.
Za razliku od Australije Novi Zeland za sad mudro ćuti i prati sva dešavanja oko stvaranja novog vojnodobramenog saveza i pažkivo pručava. Doduše Ni Novi Zeland ne sedi mirno posebno oko Sporazuma o transpacifičkom partnerstvu (CPTPP), gde je Austalija najavila da će blokirati pristup Kine.
Inače Transpacifičko partnerstvo čini za sad 11 država uključujući tu Australiju, Novi Zeland i Japan. Inače vi oni moraju da se jednoglasno slože da njihovom paktu pristupi i Kina kao 12 članica.
Poruka Pekinga
Ni zvaničan Peking nije mirno stajao na vest o formiranju novog pakta. Global Times koje se označava kao portal blizak komunističkoj vlasti u Pekingu objavio je člank u kome je upozorio na mogućnost da se Australija nađe na listi meta za potencijalni nuklearni udar zbog vesti o nabavci nukelarnih podmornica, koje će nosti krstareće rakete sa nuklearnim bojevim glavama i koje će služiti američkim strateškim zajtevima u regionu Pacifika. Ineč ovaj portal upozorava da poziv austalijskog premijera na jačanje vojske pože da izazove destruktivne posledice u slučaju da australija nastavi putem nabavke nuklearnih podmornica i projektila.
Kurir.rs/A. Mlakar
NE PROPUSTITE
