Preleti kineske borbene avijacije pored Tajvana se nastavljaju, a o ovom ostrvu koje Kina pokušava da vrati pod svoje okrilje se priča sve više iz dana u dan. Pre svega svi postavljaju pred državnike, geopolitičare, vojne komentatore i analitičare samo jedno pitanje, hoće li Kina izvršiti invaziju?
Na ovo pitanje je jako teško dati odgovor, iako je Narodno oslobodilačka vojska Kine izvela nekoliko vežbi iskrcavanja i desanta što su mnogi protumačili kao pripremu najgoreg scenarija, iako Peking tvrdi da nije za vojnu nego za mirnu reintegraciju ovog ostrva.
Što se tiče avijacije priča i nije tako sasvim crno-bela. Bilo je trenutkaka kad su Kinezi sa Tajvana, opasno nervirali Kineze sa kopna šaljući u špijunske misije pilote na avionu U-2, zbog čega je PVO narodne republike Kine iz Sovjetskog Saveza dobila najsavremenije raketne sisteme SA- 2 sa kojima su uspeli da doskoče Tajvancima i njihovim letelicama, kao i da oborbe primerke javno izlože. Bilo kako bilo eskadrila "Crne Mačke", ostala je upisana kao detalj hladnoratovskog nadmetanja.
Istorijat "Crnih mačaka"
storija upotrebe Tajvanskih špijunskih aviona U-2 u letovima izad Kine vezuje se za eskadrilu “ Crne mačke” (Black cat) koja je bila smeštena u bazi Taoiuan na severu ostrva.
Eskadrila je u periodu od 1961-1974 formalno nosila naziv 35. eskadrila za istraživanje. Njen prvi komandant po formiranju bio je pukovnik Lu Ksiliang rođen u Šangaju 1923. godine. On je obuku za U 2 završio u SAD. Nakon odlaska u penziju emigrirao je u SAD 1986. godine gde je postao vatreni aktivista za prava zarobljenih pripadnika tajvanskog ratnog vazduhoplovstva koji su bili zatvoreni u Kini. Umro je 15. decembra 2008. u Sjedinjenim Državama. Osim njega još šest bivših pripadnika eskadrile nastanilo se u SAD: Zuhang Renliang, Vang Taiou, Le Čangdi, Hua Ksijun i zamenik komandanta esakdrile Jang Shiju.
U 14 godina postojanja ove eskadrile 5 aviona U 2 oboreno je od strane kineske PVO raketama SA-2. U špijunskim operacijama tri pilota su poginula, a dva zarobljena. Jedan od pilota ove eskadrile nastradao je dok je obavljao misiju van Kine. Osim gubitaka na borbenim zadacima sedam U-2 je izgubljeno tokom obuke kada je nastradalo šest pilota, a samo jedan pilot je preživeo.
U svom sastavu eskadrila Crne mačke imala je samo dva aviona U-2 u operativnoj upotrebi, a zanimljivo je da je kroz jedinicu u 14 godina svog postojanja kroz nju prošlo ukupno 19 aviona U-2. Eskadrila je Amerikancima dostavljala podatke o nagomilavanju vojnih snaga na kinesko-sovjetskoj granici 1968 godine.
Ubrzo posle prve zvanične posete predsednika SAD Ričarda Niksona Kini 1971. i kasnijeg otopljavanja američko-kineskih odnosa doneta je odluka da eskadrila Crne Mačke bude raspuštena u proleće 1974. godine. 26 pripadnika Tajvanskog ratnog vazduhoplovstva je obuku na U -2 završilo u SAD i oni su leteli u ukupno 220 misija od čega su 102 obavljene iznad teritorije Narodne republike Kine.
Špijunske igre na Dalekom istoku
Posle osvajanja vlasti od strane komunista 1949 godine CIA i USAF odlučili su da pokrenu špijunske letove preko Narodne Republike Kine. Za izviđačke operacije nad NR Kinom korištene su prvo letelice DB-57 A/D ali u okršajima sa Migovima 17 i upotrebom raketnog sistema SA-2 izgubljene su dve letelice. S-75 Dvina (rus. С-75 Двина, NATO oznaka: "SA-2 Guideline")
Prvo uspešno rušenje neprijateljske letelice S-75 je zabeležio 7. 10. 1959. kada je nad Kinom oboren tajvanski RB-57D (na 20 km visine). Salva od tri projektila iz baterije S-75 uništila je tajvanski RB-57 koji je leteo iznad Kine na visini od 65.600 stopa. То је bilo prvo obaranje neprijateljskog aviona raketom zemlja-vazduh.
Ovaj uspeh Kinezi su službeno pripisali svojoj avijaciji s ciljem prikrivanja moćnog sistema koji im je bio na raspolaganju.
Amerikanci su 1958 godine postigli sa Tajvancima dogovor da se formira 35. eskadrila namenjena za špijunske letove iznad Kine, a u sastav jedinice ušla su dva operativna aviona U-2 CS locirani u bazi Taojuan na severu ostrva Formoza ( Tajvan) na jednom izolovanom aerodormu daleko od očiju javnosti.
Da bi se pokrili špijunski letovi jedinica je formirana pod okriljem grupe za meteorološka istraživanja. Amerikanci tačnije pripadnici CIA i USAF u zvaničnim dokumentima eskadrile vodili su se kao odred H a pripadnici ovog odreda imali su lažna imena i identifikacione kartice. Zvanično oni su bili radnici kompanije Lokid. Kompletnom operacijom rukovodila je CIA uz tehničku pomoć američkog vazduhoplovstva, tačnije USAF. Piloti i tehničko osoblje zanimljivo je da nikada nisu znali prava imena svojih američkih kolega, kao i za koga su radili da li za kompaniju Lokid ili za američku vladu. Zanimljivo je to da svaka misija morala je da bude odobrena od strane predsednika Tajvana i SAD administracije.
Obuka u pustinji Teksasa
U SAD poslato je na obuku 28 pilota, od kojih su samo 26 završili obuku za let na avionu U-2. piloti su obuku završili sukcesivno u periodu od 1959-1973 godine u avio-bazi Laughlin u Teksasu. Prilikom obuke dogodio se i jedan incident kada je pilot major Majk Hua za vreme jednog noćnog leta prinudno sleteo avionom U-2 pored malog gradića Kortez u Koloradu. To prinudno sletanje bez oštećenja aviona je nazvano kao čudo u Kortezu, a američko vazduhoplovstvo nagradilo je majora Hua ordenom leteći krst za spasavanje letelice koja je tada označena kao vrhunska tajna.
CIA je Tajvancima jula 1960. godine obezbedila prva dva primerka U-2C, a eskadrila je na prvu špijunsku misiju iznad Kine krenula decembra 1960. godine. Sa protokom vremena špijunskim letovima obuhvaćene su i druge dve zemlje kao što su Severna Koreja, Severni Vijetnam i Laos. Letovi iznad Kine imali su najvažniji zadatak da izvide procenu kineskih nuklearnih sposobnosti. U tu svrhu špijunski letovi su izvođeni iznad provincije Gansu kao i u udaljenim regionima severozapdne Kine. Za izvođenje preleta ponekada su korištene i isturene baze 35. eskadrile kao što je bila baza K-8 ( Kunsan) u Južnoj Koreji i baza Tikhli na Tajlandu. Ove baze su bile pod kontrolom Amerikanaca i korištene su kao alternativni aerodrome za prisilno sletanje i opravku.
Filomovi koje su sa misija donosile Crne Mačke prebacivani su posle sletanja na Okinavu i Guam na razvijanje. Slike koje su nastale za vreme misija Amerikanci u početku nisu delili sa Tajvancima, ali se stvar promenila krajem 1960-tih godina kada USAF počinje da deli kompletne fotografije sa misija, a u okviru baze Tuian se formira sekcija za razvoj filmova i slika.
Operacija Tabasko
Kina 9.maja 1966 godine sprovela je treću probu atomske bombe, a Amerikanci željni da dobiju dodatne informacije o kineskim nuklearnim mogućnostima pokreću tajnu operaciju “ Tabasko”. Naime tada je CIA želela da razvije senzor kapsulu koja bi trebala prikupiti informacije tokom preletanja Taklamakan pustinje u blizinu nuklearnog poligona gde se obavljaju testovi. Kapusla je trebala da uz pomoć posebne antene šalje radio podatke u SAD preko SIGINT stanice u Shulinkou na Tajvanu.
Posle godinu dana testiranja u SAD sve je bilo spremno za akciju. Dvojica pilota 35.esakdrile su obučeni za akciju. Dana 7.maja 1967 godine U-2 ROCAF (broj 383 ) sa kojim je leteo pilot Spajk Čuang poleteo je iz Takhli Rojal baze na Tajlandu sa senzorima pod krilima aviona. Međutim antene nisu prikupile nikakve informacije. Kada je Kina sprovela prvu eksploziju termoonuklearne bombe 17.juna 1967, poleteo je drugi U-2 sa kojim je 31. avgusta 1967 poleteo pilot Bili Čang. I ova misija je bila neuspešna.
Počevši od 1962. godine, tajvanski U-2 su leteli u misijama na visinama do 75.000 stopa iznad glavnih industrijskih i gradskih centara istočne Kine. U-2 američkih vazduhoplovnih snaga kojima je upravljala CIA nisu u potpunosti izbegli Kinu. Polećući iz Indije i Pakistana, američki U-2 su povremeno ispitivali poligone za nuklearna testiranja u retko naseljenoj zapadnoj oblasti Kine.
Ono što je predstavljalo problem jeste što su tajvanski U-2 leteli po danu i na njih su Kinezi prvo dizali svoje lovačke presretače MiG-17. Ono što je bio problem za ove lovce jeste što je U-2 letelo na ekstremno velikim visinama koje MiG-21 nije mogao ni da dosegne.
"Dali smo sve od sebe da ih napadnemo, ali problem je bila ekstremna visina na kojoj je leteo U-2", rekao je pilot lovca MiG-17 pod imenom Han.
Zbog toga Kinezima je Sovjetski Savez poslao rakete SA-2 koje je Kina počela da izrađuje po licenci.
Kineske posade S-75 oborile su svoj prvi tajvanski U-2 9. septembra 1962. Do trenutka prestanka tajvanskog programa U-2 1974. usred šireg približavanja Vašingtona i Pekinga, vazdušne snage Tajvana izgubile su najmanje 11 U-2.
Zamena novim verzijama U-2
Naredne 1968 godine U-2C/F/G flota je zamenjen sa novijim U- 2R letelicama . Međutim , sa dolaskom kinesko - sovjetske podele i zbližavanje između SAD i NR Kine , tajvanska U- 2 eskadrila prestala je sa ulaskom kineski vazdušni prostor i umesto toga samo sprovodi elektronski nadzor , fotografisanje i izviđanja sa novom dalekosežnom kamerom za koso snimanje ( LORAP ) kamere na U- 2R dok lete iznad međunarodnih voda . Poslednja misija U- 2 iznad Kine je obavljena 16. marta 1968 . Nakon toga, sve misije U- 2 aviona letele su najmanje 20 nautičkih milja (37 km) van teritorije Kine .
Tokom posete Kini 1972. godine, američki predsednik Ričard Nikson je obećao kineskim vlastima da prekinu sva izviđanja i prelate preko Kine.
Na kraju sporvođenja špijunskih operacija od ukupno 19 aviona U-2C/F/G/R sa kojima je upravljala 35. eskadrila od 1959 do 1974, 11 je izgubljeno u 220 misija od toga polovina preleta je obavljena preko Kine. Pet aviona je oboreno, tri pilota poginula, a dva pilota zarobljena, a još šest izgubljeno tokom školovanja i obuke.
Dana 29.jula 1974 poslednja dva aviona U- 2R aviona u posedu tajvanskog vazduhoplovstva iz avio baze Tajvan na tajvanu preleteli su u bazu Edvards Kalifornija-SAD i predate na korišćenje USAF čime se jedno hladnoratovsko poglavlje završilo.
Kurir.rs/A.Mlakar
NE PROPUSTITE
