U Beogradu godišnje umre najmanje hiljadu ljudi usled zagađenog vazduha, pokazuju podaci Programa Ujedinjenih nacija za zaštitu životne sredine, koji je radio studiju „Zagađenje vazduha i ljudsko zdravlje: Slučaj zapadnog Balkana“.
Istraživanje sprovedeno u 18 gradova regiona pokazalo je da je najviše ljudi usled zagađenja umrlo u Beogradu, što je i logično, jer je srpska prestonica ubedljivo najveći grad regiona. Međutim, brojka od 1.004 prosečno preminule osobe usled zagađenja vazduha verovatno nije ni konačna i gotovo sigurno je veća jer studija nema podatke za PM2,5, čestice koje su veliki zagađivači, već se ti podaci odnose na izloženost NO2, odnosno azot-dioksidu (videti grafiku 1).
Ugroženi svi stariji od 30
A ako se stvari posmatraju po smrtnosti na 100.000 stanovnika usled aerozagađenja, tu je Pljevlja lider sa 310 slučajeva, dok je uglavnom smrtnost između 150 i 250 osoba na 100.000 stanovnika. U toj kategoriji Beograd je na začelju - posle Bara i Tivta sa manje od 100 smrtnih slučajeva na 100.000 stanovnika. Ali uz naglasak da nema merenja za PM2,5, te stoga podaci nisu relevantni. Mereni su podaci i za Pančevo - na 100.000 stanovnika umre 150 njih, i to uglavnom usled PM2,5, u Užicu oko 230, dok je u Valjevu smrtnost 270.
- Zagađenje vazduha smanjuje očekivani životni vek za 0,4 do 1,3 godine. Procenjuje se da su čestice PM2,5 odgovorne za 75 odsto svih smrti povezanih sa zagađenim vazduhom. Izloženost zagađenom vazduhu povećava rizik od prevremene smrti svih osoba starijih od 30 godina. Udeo ukupne smrtnosti, koji se može pripisati svim razmatranim zagađivačima vazduha, varirao je od četiri procenta u Baru i Tivtu do 19 odsto u Tetovu. Zbir svih smrti koje se direktno pripisuju zagađenju vazduha u gradovima zapadnog Balkana obuhvaćenim ovom studijom iznosi skoro 5.000 godišnje - piše u studiji.
Na zapadnom Balkanu je i pet puta veće zagađenje nego u zemljama EU. - Zagađenje vazduha je ozbiljan problem u svim zemljama zapadnog Balkana. Topografija regiona, ali pre svega nizak kvalitet čvrstih goriva koja se koriste u elektranama na ugalj, sagorevanje uglja za grejanje i kuvanje u domaćinstvu, zastarela industrija i stara vozila doprinose visokoj koncentraciji zagadivača u vazduhu - piše u studiji, koja konstatuje i da su podaci o praćenju kvaliteta vazduha neskladni zbog nedostatka finansiranja za održavanje stanica.
Niš zalutao u čiste
Prema podacima srpske Agencije za zaštitu životne sredine (SEPA), u 2018. kvalitet vazduha (videti mapu Srbije) zvanično je bio ocenjen trećom kategorijom (prekomerno zagađen vazduh) u Beogradu, Kraljevu, Valjevu, Kragujevcu, Subotici, Sremskoj Mitrovici, Pančevu, Užicu, Smederevu i Kosjeriću. U drugoj kategoriji, gde je umereno zagađen vazduh, nije bilo nijednog grada, dok su u prvoj, po kojoj nisu prekoračene granične vrednosti ni za jednu zagađujuću materiju, bili Novi Sad, Bor i Niš. Ovaj potonji samo zato što nije bilo dovoljnog obima merenja PM10 čestica. Dakle, zagađen je, ali se ne zna koliko.
Suspendovane čestice PM10 i PM2,5 (videti grafiku 2) uglavnom su uzročnik zagađenja i prema podacima SEPA, značajno zagađenje suspendovanim česticama PM10 postoji na svim mernim mestima osim u Velikom Gradištu, Vršcu i Šapcu. Filip Radović, direktor SEPA, potvrdio je i da je problem što Srbija nije cela pokrivena mernim stanicama, kojih je inače 45, i da se u narednih mesec dana planira postavljanje u Vršcu i Novom Pazaru. - Situacija je danas mnogo bolja nego pre pet godina, ali u svakoj državi su finansije najveći problem. Ali mi smo danas ipak dobri - naveo je Radović, uz naglašavanje da je SEPA tu samo da meri podatke.
Snažan udar Izgubljeno 130.000 godina života Analiza UN u regionu pokazuje da je 130.000 godina potencijalnog života izgubljeno tokom perioda od 10 godina zbog prerane smrti koja se može podvesti pod izloženost zagađenom vazduha. U proseku, 20 procenata života je izgubljeno usled zagađenja vazduha kod mlađih od 65 godina. I to od 15 procenata u Prijedoru, Užicu i Valjevu do 23 u Bitolju i Tetovu, kazuje studija UN.
Mimo zakona Ovi gradovi ne haju za propisane obaveze Niš, Kragujevac, Suboticu... baš briga za kvalitet vazduha
Iako Zakon o zaštiti vazduha iz 2013. nalaže da lokalne samouprave koje imaju problem sa zagađenim vazduhom, izrade plan kvaliteta vazduha, kako bi smanjile štetna dejstva takvog vazduha po životnu sredinu, a time i ljude, polovina njih to ni dan-danas nije učinila. Od 13 aglomeracija, kako se to kaže, što podrazumeva dotične gradove sa širim, prigradskim područjem, to su dosad uradili šest njih (videti okvir o planovima kvaliteta vazduha), dok je u proceduri, odnosno čeka pribavljanje saglasnosti Ministarstva za zaštitu životne sredine grad Valjevo u okviru zone Srbija. Pomenute planove još nema šest zagađenih gradova, naveli su u ministarstvu i dodali da su o toj obavezi obavešteni dopisom ministarstva od 1. novembra 2019. U Ministarstvu navode i da su lokalne samouprave dužne su da izrade kratkoročne akcione planove u slučaju da postoji opasnost po zdravlje ljudi i životnu sredinu, u skladu sa članom 33 Zakona o zaštiti vazduha. U 2013. ministarstvo je izdalo saglasnost na kratkoročni akcioni plan za aglomeraciju Užice. I to je sve. U istom resoru navode i da nemaju u nadležnosti sankcionisanje lokalnih samouprava. Ministar Goran Trivan nam je u prepisci rekao da je na putu, pa od njega nismo mogli da dobijemo izjavu.
NE PROPUSTITE
POGLEDAJTE BONUS VIDEO:
