Južno kinesko more jedno je od važnijih svetskih geostrateških tačaka za koje se neretko kaže da je drugi Perdijski zaliv s obzirom na bogate resurse koji leže na njegovu dnu.
Kinezi su davno procenili da se tamo, primera radi, krije preko 18 milijardi tona sirove nafte. Jedna od najprometnijih pomorskih ruta, kojom prolazi i tzv. Pomorski Put svile, inicijativa koju je pre nekoliko godina predložila upravo Kina u cilju jačanja odnosa u regiji, mesto je različitih sporova između čak devet država i regija - Bruneji, Filipini, Indonezija, Kambodža, Kina, Malezija, Vijetnam, Singapur i Tajvan.
Predmeti međudržavnih nesuglasica najčešće se tiču pomorskih granica te polaganja prava na pojedina ostrva, grebene i sprudove. Radi se od oko 3,5 miliona kvadratnih kilometara prostora u čiju su se priču kasnije uključili i Japan i SAD kojd pružaju podršku svima koji se protive odlukama najveće sile u regiji - Kine.
Zahtev za arbitražom, o kojoj je juče donesena odluka, Filipini su predali 2013. tvrdeći da Kina polaganjem prava narušava konvencije UN. Peking je od samog početka odbijao nadležnost suda u Hagu, a u čitavu priču se, navodno, uplela i činjenica da je jedan od sudija iz Japana.
Ali, uprkos tome što su Filipini jednostrano predali zahtev, konačnom odlukom će biti zahvaćene sve druge uključene strane, osim Kambodže i Singapura koji je u ovom slučaju odlučio biti neutralan i igrati ulogu vođe dijaloga među sukobljenima s obzirom da se zahtevom u pitanje dovela kineska tzv. linija od devet crtica koja se pruža na stotine kilometara južno i istočno od kopnenog dela najmnogoljudnije zemlje sveta te njne ostrvske pokrajine Hainan.
"Istorijska" prava
Spomenutu "isprekidanu liniju" Kina je utvrdila još 1947. te su na njoj jasno navedena mesta i odrednice njenih polaganja prava nad spornim područjima. Radi se o "povijesnoj" odredbi na koju se ta zemlja poziva i danas. Prema UNj Konvenciji o pomorskim pravima (UNCLOS), na čije se kršenje s druge strane pozivaju Filipini, uobičajeno se dozvoljava oko 200 nautičkih milja od obale kako bi se oblikovala tzv. ekskluzivna ekonomska zona.
S druge strane Kina prava polaže na ukupno 90 odsto teritorije, što je mnogo veća zona od one koja bi se preračunala ako se u obzir uzme UN odredba. Kina je poslednjih godina, a posebno poslednjih nekoliko meseci pojačavala svoje prisustvo u Južnom kineskom moru i čitavoj regiji nasipajući pojedine grebene te praveći tako ostrva na kojima su se gradili vojni objekti, piste i slično.
Upravo su ta područja bila istaknuta u zahtevu Filipina odnosno od Arbitražnog suda se zatražila istraga o tome smatraju li se navedena područja ostrvima prema odredbama međunarodnog zakona, odnosno teritoriji kojom se jamči pomenuta ekskluzivna zona tvrdeći pritom da bi se mnogi od njih trebali nazivati samo – grebenima.
Uporedo sa prisustvom Kine, raslo je i ono filipinskih saveznika SAD i Japana, koji je davnih dana sa Vijetnamom, svestan prirodnih bogatstava te regije čiji je dobar deo davno izgubio, radio na crpljenju "crnog zlata". Učestale plovidbe i preletanja američkih vojnih aviona nad spornim područjima izazivala su redovna medijska prepucavanja među portparolima vlada i relevantnih ministarstava uključenih strana.
Osim na "isprekidanu liniju", Kina se pozivala i na Deklaraciju o ponašanju uključenih strana u Južnom kineskom moru, a neki komentatori i kritičari istakli su da su neki od zahteva poprilično nejasni. Tome je u prilog došla i kineska diplomatska nota iz 2011. koja je unela dodatne nejasnoće u definisanju što je na kraju očito i presudilo.
Društvene mreže "gore"
Arbitražni sud je dokumentom od 501 stranice odlučio da Kina nema pravo polaganja nikakvih, a posebno ne "istorijskih" prava na navedeno područje te da je ka tome bespravno gradila sporne objekte i time narušila stanje u okolini.
Filipini su naravno pozdravili odluku, dok je Kina burna negodovala. Oštrim saopštenjima i odbacivanjem valjanosti presude odmah su se oglasile sve važnije institucije, od ministarstva spoljnih poslova do Narodnog dnevnika, novinske agencije Sinhua te nacionalne televizijske kuće CCTV.
Ali, najgore je na kineskim društvenim mrežama čiji korisnici mahom pozivaju na rat s Filipinima. Weibo (kineska verzija Tvitera), WeChat (kineska verzija Vibera i Vots apa) te mnogi drugi važniji portali doslovno "gore" od osuda i uznemirujućih militantnih stavova.
Proslijeđujući jednu od najčešće korišćenih slika – onu s obrisom Kine i porukom da se "ni najmanje stvari ne gube", 25-godišnji Zou je poručio da se "redovi zbijaju", dok je godinu starija Grejs Ju istakla da "ako i treba, nek se rat i dogodi jer Kina više nije slaba kao pre".
To su samo neki od oštrih stavova kojih se nisu libili i poneki stranci.
S druge strane filipinski državljani s kineskim adresama su tihi. Naime, njihovo diplomatsko predstavništvo je još pre sedam dana izdalo saopštenje u kojem pozivaju svoje građane da paze na sebe i na svoju imovinu zbog mogućih pretnji koje mogu nastati uslijed ove političke situacije. Savetovali su im da budu na oprezu te da izbegavaju bilo kakve političke rasprave uživo, a posebno po društvenim mrežama.
U saopštenju se navode i svi važniji brojevi telefona na koje se mogu javiti ako dođe do bilo kakvih nevolja. Uprkos dramatičnim slikama s društvenih mreža mnogi stručnjaci se slažu da Kina neće reagovati impulsivno u cilju izbegavanja dodatne eskalacije.
Samo pojedini se pribojavaju sukoba kakve su Kina i Vijetnam imali pre tri decenije. Ipak, velika većina je sigurna da će biti teško predvideti naredne odluke i poteze novoizabranog filipinskog predsednika Rodriga Dutertea kojem bi, uprkos važnoj i istorijskoj pobedi, u ustima mogao ostati gorak ukus.
(Hina)
