5 srpskih kraljeva sahranjeno je u ovom manastiru kod Skadra: Veliku svetinju u Albaniji su Srbi zaboravili, natpis na crkvi sve govori
Prostor današnje Albanije prepun je tragova srpske istorije i kulture, koji su i pored viševekovnog propadanja i uništavanja i dalje brojni i svedoče o postojanju Srba i nekadašnje srpske države na tim prostorima. Toponimi, manastiri, tvrđave i grobovi, posebno u severnom i primorskim delovima zemlje, govore o bogatoj srednjovekovnoj istoriji našeg naroda u današnjoj Albaniji.
Jedan od najznačajnijih srpskih gradova na tom prostoru bio je Skadar, koji je postao prestonica srednjovekovne srpske države Duklje za vreme vladavine kneza Svetog Jovana Vladimira, krajem 10. ili početkom 11. veka. Skadar je bio pod srpskom vlašću za vreme dinastija Vojislavljević, Nemanjić i Balšić, da bi Turci osvojli grad 1393. godine. Đurađ II Stracimirović Balšić je posle tri godine uspeo da povrati Skadar, Sveti Srđ i Drivast od Turaka. Međutim, 1479. konačno potpadaju pod tursku vlast.
Srbi su u okolini Skadra izgradili brojne manastire, među kojima je i Manastir Svetih Sergija (Srđa) i Vakha u selu Širđ na Bojani, koji se nalazio na levoj obali reke, na petnaestak kilometara od grada. Danas je od crkve ostao samo deo zida da svedoči o davno zaboravljenom vremenu kada je u manastiru i oko njega bujao život. Reka je odnela njen oltar i naos, a ljudska nebriga samo je ubrzala propadanje.
Manastir je podignut najverovatnije u 10. ili 11. veku, a postoji teorija da je nastao i za vreme Justinijana, u 6. veku. U manastirskoj crkvi su, prema navodima poznog Letopisa popa Dukljanina, bili sahranjeni srpski kraljevi dinastije Vojislavljević: Mihajlo (oko 1050-1081) i Bodin (1081-1101), čija se prestonica nalazila u Skadru, i njihovi potomci Vladimir,Dobrosav iGradihna Vojislavljević. Pošto je manastir nastao usred oblasti koja je u to vreme bila premrežena pravoslavnim episkopijama, njegovo pravoslavno poreklo je izvesno, a tome u prilog ide i postojanje drugog naziva za grad Skadar, koji se tokom srednjeg veka nazivao i Rosaf, tako da se stara skadarska tvrđava i danas naziva Rozafa.
Manastirsku crkvu je između 1288. i 1290. godine obnavljala srpska kraljica Jelena, sa sinovima Dragutinom (1276 - 1282) i Milutinom (1282 - 1321), o čemu svedoči uklesani natpis na zapadnom portalu crkve na kom piše: „Seti se, o Bože, sluškinje tvoje Helene, kraljice Srbije, Dioklije, Albanije, Huma, Dalmacije i primorske pokrajine, koja je opet izgradila ovu crkvu u čast srećnih mučenika Sergija i Vakha i u potpunosti završila godine 1290“. Novu, temeljnu obnovu, izveo je 1313. godine kralj Milutin. Manastir je, u doba srpske države, uživao značajne povlastice.
Klikom na link pročitajte priču o manastiru Radovašnici koji su Turci rušili i nacisti rušili do temelja.
Posle pada Skadra i pretvaranja gradske saborne crkve u džamiju, sedište skadarskog episkopa postao je manastir Svetih Sergija i Vakha, koji su krajem XVI veka opustošile i razrušile Osmanlije.
Ivan Jastrebov, ruski diplomata i istoričar iz 19. veka, pisao je posle obilaska ostataka manastira da je živopis bio čisto srpski. Svi sveci su oslikani u istoj odeći kao u manastirima Visoki Dečani, Pećka patrijaršija i Gračanica, a latinski fratri su crkvu Svetih Sergija i Vakha, bez obzira na natpis, prozvali crkva Santa Veneranda.
Uz sam zid, poslednji svedok raskošne konstrukcije nekadašnje manastirske crkve, i danas se sahranjuju meštani Obota i Širđa.
Bonus video: Vernici posećuju grob patrijarha Pavla u manastiru Rakovica