Ezan se iz Aja Sofije čuo 1. jula, ali je vest o tome dospela u žižu javnosti tek ovih dana kada su mnogi podsetili da se još pre par godina vodila debata u javnosti o "pretvaranju" Aja Sofije ponovo u džamiju.
Naime, "Aju Sofiju smatraju simbolom osvajanja, islamske superiornosti nad hrišćanstvom“, rekao je turski istoričar Tugba Tanjeri Erdemir.
Takođe, svojevremeno je tadašnji zamenik turskog premijera, Bulent Arinč, rekao da „mi gledamo u ovu zaboravljenu Aja Sofiju i molimo se Alahu da su blizu nas dani kada će nam se ona osmehnuti“.
Ta izjava povredila je osećanja pravoslavnih hrišćana, a vaseljenski patrijarh Vartolomej rekao je za jedan italijanski list da je ta crkva izgrađena kao svedočanstvo hrišćanskoj veri i da, ako će biti ponovo otvorena za versku službu, ona može biti samo hrišćanska.
Podsetimo, početkom juna je prvi put održano čitanje Kurana što je i prenošeno uživo na televiziji. To je izazvalo ljutitu reakciju Ministarstva spoljnih poslova Grčke, koje je opisalo akcije Ankare kao „regresivne i na granici sa fanatizmom“.
Analitičari se pitaju da li je ovo sve uvod u ostvarenje sna mnogih muslimana, posebno onih koji žive u Turskoj, da nekladašnja crkva Aja Sofija ponovo postane džamija.
Svojevremeno je Erdoganov savetni rekao da su spekulacije i ništa više od toga glasine da će Aja Sofija biti ponovo pretvorena u džamiju. Čak je svojevrmeno i Erdogan rekao da se ne razmatra promena statusa Aja Sofije sve dok, je kako je rekao, jedna druga svetinja Sultan Ahmetova džamija (Plava džamija) poluprazna.
Ipak, ezan koji se početkom ovog meseca čuo iz Aja Sofije uneo je dodatni nemir u hrišćanskom svetu i ponovo zapalio sumnju i raspirio strahove da bi jednog dana, jedna od najvećih svetinja hrišćanstva mogla ponovo biti džamija.
Aja Sofija je bivša pravoslavna patrijaršijska bazilika (crkva), kasnije carska džamija, a sada muzej (tur. Ayasofya Müzesi) u Istanbulu u Turskoj. Od vremena završetka gradnje 537. pa sve do 1453. godine, služila je kao pravoslavna saborna crkva i sjedište Vaseljenskog patrijarha, izuzev između 1204. i 1261. godine, kada je pretvorena u katoličku crkvu za vreme Latinskog carstva.
Građevina je bila džamija od 29. maja 1453. do 1931. Zatim je sekularizovana i otvorena kao muzej 1. februara 1935. godine.[2]
Posebno poznata po masivnoj kupoli, smatra se oličjem vizanzijske arhitekture, za koju se kaže da je „promenila istoriju arhitekture”. Ostala je najveća hrišćanska crkva na svetu, sve do 1520. godine kada je izgrađena Seviljska katedrala. Trenutna građevina je prvobitno konstruisana kao crkva između 532. i 537. po naredbi vizantijskog cara Justinijana I i bila je treća Crkva Svete Mudrosti, prethodno dv su uništene od strane pobunjenika. Projektovana je od strane Isidora Miletskog i Antemija Tralskog.
Nakon pada Carigrada 1453. godine sultan Mehmed Osvajač naredio je da se crkva pretvori u džamiju. Uklonjena su zvona, oltar, 15 m veliki srebrni ikonostas a ikone su pokrivene malterom koji je naknadno iscrtan muralima u duhu Islama. Tokom trajanja Otomanske imperije crkva je rekonstruisana i dodata su četiri minareta.
Kasnije je preko puta, po uzoru na crkvu Svete Sofije sagrađena sultan Ahmetova ili Plava džamija koja predstavlja biser otomanske arhitekture.
Godine 1935. Kemal Ataturk, 482 godine nakon pada Konstantinopolja, donosi odluku da se Aja Sofija pretvori u muzej.
Aja Sofija danas predstavlja jedan od najznačajnijih spomenika svetske kulturne baštine i nalazi se na listi Uneska.
Radovi na restauraciji crkve odvijaju se sistematski i uključuju uklanjanje maltera i otkrivanje zlatnih mozaika iz vremena Vizantije.
(EPK)
