Ada Kale se nalazi samo 60 kilometara severno od mesta gde se susreću granice Srbije, Rumunije i Bugarske. Ostrvo je bilo okruženo moćnim stenama, koje su zbog impozantne prirode nazvane "Gvozdena kapija" i njihovom silom formirale su jednu od najvećih reka u Evropi. Ostrvo je bilo široko 500 metara i dugačko 1.700 metara, a njegova površina sastojala se od peska i šljunka koji se ulivao u vode Dunava. Ada Kale je tokom vekova bila deo mnogih različitih istorijskih događaja i poznata je pod različitim imenima.
Ostrvo se prvi put pominje u zvaničnom izveštaju iz 1430. od strane Tevtonskih vitezova, koji su ga zvali Saan. Takođe je bio poznat kao Uj-Orsova Sziget (mađarski), Orsovostvo (srpski) i Insula Orsovei (rumunski), Neu-Orschova (nemački), Porizza (italijanski) i Aba-i-Kebir (arapski).
Na kraju je ime Ada Kale, kako su je Turci nazvali bilo zvanično. Jedna od prvih većih građevina na ostrvu bila je tvrđava u stilu Vauban koju je podigla Habsburška monarhija. Trebalo je da brani Evropu od osmanskih napada, ali su je Turci još 1699. godine osvojili i potom nekoliko puta izgubili i osvojili - Austrijanci su je zarobili tokom rata 1716-18. Osmanlije su ga ponovo osvojile 1738. godine, a na ostrvo su ga 1789. godine vratili Austrijanci. Ali 1791. godine bili su primorani da ga vrate ponovo Osmanskom carstvu. Stvari su se promenile 1878. godine, posle potpisivanja Berlinskog ugovora, kada je Ada Kale ostala zaboravljena i našla se u neobičnom položaju.
Iako je ostrvo legalno pripadalo Austro-Ugarskoj, njegovo stanovništvo je još uvek bilo pod vlašću osmanskog sultana, koji je ostrvo stavio pod svoje lično vlasništvo i odredio sopstvenog Mudira (gradonačelnika) i Kadira (sudiju).
Konačno, 1913. godine Mađarska je odlučila da anektira Adu Kale, a posle Prvog svetskog rata ostrvo i njegova severna obala dodeljeni su Rumuniji. Tokom čitavog ovog perioda Otomansko carstvo nije prihvatilo nijedan gore pomenuti aneks. Sve do 1918. stalno su slali vojni odred na ostrvo da bi zaštitili svoje interese.
Napokon, Ada Kale je bio njihov poslednji evropski teritorijalni posed zapadno od Edirnea. Konačno su oslobodili Adu Kale 1923. godine nakon potpisivanja Lozanskog ugovora i uspostavljanja moderne Republike Turske. Do 1931. godine ostrvo je pogodio veliki talas siromaštva, ali to se promenilo nakon rumunskog kralja Karola II. Posetio je Adu Kale i odlučio da izvrši oslobađanje od poreza za svoje građane. Ovo je napravilo velike promene na ostrvu, pretvarajući ih u egzotično, romantično i profitabilno turističko mesto, koje posećuju hiljade ljudi godišnje.
Stanovnici su bili pripadnici različitih kultura, uglavnom Turci, neki iz Bosne, Bugarske, ali bilo je i Kirgistana, Alevita, sunita, Albanaca. Zbog uskih ulica i džamije, ostrvo je svojim posetiocima nudilo jedinstven pogled na "Orijent u srcu Evrope". Njegov glavni trg bio je prepun kafića i prodavnica orijentalnog tekstila i nakita. Većina stanovništva je živela od ribolova i poljoprivrede duvana, ali i od turista i krijumčarenja.
Kraj Drugog svetskog rata na ostrvu je doneo više promena. Rumunija je postala komunistička zemlja, a bojeći se da će Rumuni pokušati da pređu preko reke u manje represivnu Jugoslaviju, njihova vlada ograničila je pristup ostrvu. Adu Kale je zatim ponovo pogodio siromaštvo, a nastojeći da se izbori sa rastućom nezaposlenošću, rumunski komunistički vođa Georgi Geogiju Dež odlučio je da izgradi malu fabriku na ostrvu.
Ali to nije dobro prošlo , što je značilo početak kraja ostrva, početak kraja 1964. godine Jugoslavija je započela svoj projekat izgradnje ogromne hidroelektrane. To je značilo da će ostrvo nestati sa lica Zemlje. Georgi Georgiju Dež je potpisao sporazum koji je omogućio da se ostrvo potopi. Do 1968. godine svi su napustili ostrvo, a neki predmeti poput delova džamije, bazara i groblja preseljeni su na susedno ostrvo. Ada Kale je nestala 1971. godine, a sve što danas ostaje na ostrvu je sećanje na njegovo postojanje.
Kurir.rs/Express.hr
Foto: Screenshot
NE PROPUSTITE
