Romantična nacionalna mantra što se hrani istorijskim frustracijama dobro je poznata Evropi: od predhitlerovske Nemačke do moderne Mađarske. U dobitnom spoju s ekonomskom krizom najkaloričnija je hrana autoritarnim i ratobornim vođama.
Zna to dobro mađarski premijer Viktor Orban koji je stogodišnjicu versajskog mirovnog sporazuma – onoga istoga na čijem je „gubitničkom“ humusu stasao Hitler – obeležio otvarenjem spomenika koji vapi za „amputiranim“ delovima velike Mađarske. Čine ih delovi Hrvatske, Slovenije, Srbije, Slovačke, Austrije, Rumunjske, Ukrajine...
Ukupno 12.500 gradova, sela i opština koje su do 1920. godine pripadale Mađarskoj, odnosno Austrougarskoj, upisano je slovima od nehrđajućeg čelika na monumentu koji je sagrađen, odnosno ukopan u zemlju, nedaleko od glavnog ulaza u budimpeštanski parlament.
Orbanova Vlada platila ga je 16 miliona evra, a u središtu granitnog kompleksa, Spomenika nacionalnog jedinstva, gori večni plamen. Za događaj je skladana posebna opera, po uzoru na Ričarda Vagnera, a zvanicima se na otvaranju delili su i crne florove.
Projekt je posvećen „mirovnom diktatu“ iz Velikog Trianona, dvorca u Versaja kraj Pariza, i mađarskim narodnim žrtvama.
Pre tačno sto godina delegacije sila Antante i Mađarske tamo su potpisale smanjivanje nekadašnje kraljevine Ugarske na trećinu nekadašnje veličine, čime je oko tri miliona Mađara ostalo izvan državnih granica.
„Istorija ne poznaje nijednu naciju koja je preživela takav gubitak krvi“, patetična je Orbanova poruka narodu kojega poziva na ponovno ujedinjenje oko svoje figure. Danas u Mađarskoj susednim zemljama živi oko dva miliona Mađara, najviše u Rumuniji, Srbiji i Slovačkoj, a Orban s njima ozbiljno računa kao s najlojalnijim biračkim telom: deli im pasoše i dvojno državljanstvo, što Bratislava i Bukurešt sve teže podnose.
Orban oko „nametnutog“ mira u Trianonu već godinama gradi svoj revizionistički mit, tvrdeći da je Mađar samo onaj kojega boli stotinu godina star versajski mir. Karte velike Mađarske s delovima drugih država dostupne su svuda, od benzinskih pumpi do trafika.
Uzalud mu iz Austrije i drugih zemalja poručuju da u tim delovima nekadašnje Austrougarske nisu živjeli samo Mađari i da gotovo nigde nisu bili većina: uskrsnuće „carstva“ i povratak istorijskih granica deklarisani je cilj mnogih ekstremista i desne subkulture koju pothranjuje režim.
Orban otvoreno obnavlja i kult mađarskog regenta i nacističkog sluge Mikloša Hortija, nazivajući ga „izuzetnim državnikom“. Njegovo rodno mjesto postalo je masovno okupljalište političkih hodočasnika i nostalgičara. Versajski mir i Trianon Orban sve češće u govorima upoređuje s današnjim Briselom i navodnom tamošnjom antimađarskom zavereničkom politikom, a zanimljivo je da neretko ističe i kako njegove stavove o politici EU-a dele Srbija, Hrvatska i Slovenija, upravo zemlje za čijim delovima iskazuje ponajveće aspiracije.
Rumunija, Ukrajina i Austrija, za razliku od Orbanovih saveznika i simpatizera na Balkanu, ne kriju službenu netrpeljivost prema njegovim stavovima. Rumuni čak planiraju uskoro proglasiti praznikom datum najveće mađarske istorijske frustracije – dan potpisivanja sporazuma iz Trianona. Mađarska opoziciona stranka Demokratska koalicija uzalud upozorava sunarodnike kako patetični žal za Trianonom ne može biti žarištem moderne mađarske politike, jer to naciju vuče unatrag, troši joj dragocjenu energiju i čini je nesposobnim za današnje izazove.
Kurir.rs/Jutarnji Foto:EPA-EFE/ZOLTAN MATHE
NE PROPUSTITE
