Rat u Koreji počeo je 25.juna 1950. godine, a završio se 27.jula 1953. godine. Bio je to konflikt u kojem suvatrenoj proveri bili podvrgnuti mlazni lovci prve posleratne generacije i njihova taktika vođenja borbe u vazduhu.
Nakon epunih četiri meseca od početka rata 1. novembra 1950 godine u vazdušnom prostoru korejskog ratišta pojavio se prvi MiG-15 koji je u pogledu brzine, pokretljivosti, sposobnosti penjanja i drugih letnih i manevarskih karakteristika nadmašivao američke F-80 i F-84.
To je predstavljalo ozbiljne probleme za američke vojne planere, jer je MiG-15 pretio da preotme prevlast u vazduhu od američkih lovaca. Da bi se suprotstavili pretnji koju je predstavljao novi sovjetski mlazni lovac 8. novembra 1950. naređeno je 4. lovačkom presretačkom vingu RV SAD da se sa lovcima F-86A prebazira u Koreju. Većina pilota vinga bili su prekaljeni veterani Drugog svetskog rata koji su uspeli da obore više od 1.000 nemačkih lovaca tokom rata. Piloti vinga su najspre sopstvenim avionima preleteli od istočne do zapadne obale SAD, gde su ukrcani na eksortni nosač aviona USS Cape Esperance koji se nalazio u luci San Dijego i upućeni u Koreju. Ving je sredinom decembra 1950. stigao brodom u Japan, gde su avioni istovareni i onda prebačeni u bazu Kimpo u Južnoj Koreji. Prvi lovci F-86 stigli su ubazu Kimpo 15.decembra 1950. Inače baza se nalazila 50 kilometara južno od Seula. Već 17. decembra došlo je do tokom jedne od izviđačkih misija, u rejonu južno od reke Jalu do prvog sukoba američkih F-86 i sovjetskih lovaca MiG-15. Tokom svog letvrtog borbenog leta komandant 336 skvadrona potpukovnik Brus H. Hilton uspeo je na svom lovcu F-86 obori jedan sovjetski lovac MiG-15. Bilo je je to prvo obaranje sovjetskog miga od strane ljutog rivala.
Već 22. decembra 1950. sovjetski piloti u lovcima MiG-15 uspeli su da obore jedan F-86 sejbr.
Iako se F-86 pojavio u pravo vreme da spreči američki poraz, ovaj avion pokazao je i neke mane u sukobu sa pokretnim MiG-15 za čijim komandama bili su sovjetski piloti.
U jesen 1951. u Koreju je poslat novi kontingent F-86E. U borbama protiv svojtskih migova najbolje se pokazala verzija F-86F Sabre, koja se u Koreji pojavila krajem leta 1952.
Vazdušni rat iznad Koreje je bio sukob u kome su glavnu reč vodili lovci F-86 i MiG-15. Ovaj sukob je označio i kraj ere klipnih lovaca, a direktno su se sukobili dojučerašnji saveznici i borci protiv nacizma. Ovaj put vodili su međusobnu ideološku bitku.
Jedan od zadataka pilota F-86 bila je lovačka pratnja bombardera B-29 koji su trebali da nateraju severnokorejske i kineske trupe na povlačenje. U početku su to bili dnevni zadaci, pa se prešlo i na noćno bombardovanje , ali kad su usledili masovni gubici ovih bombardera koje su migovi 15 obarali, B-29 dobili su lovačku pratnju.
Svakako jedan od mesta gde su se sovjetski i američki piloti međusobno sukobvaljavali poznat je i kao "Aleja migova", koja se nalazila u zapadnom delu Koreje, južno od reke Jalu.
Redovna pojava bila je da sa svake strane učestvuje po 20-30 lovaca, a 12. aprila 1951. odigrala se najveća bitka lovaca na malzni pogon. U bici je učestvovalo 115 američkih aviona F-84 tanderdžet i F-86 Sejbr i 32 bombardera B-29 sa jedne i 80 lovaca MiG-15 sa druge strane. Međutim obostrani gubici su bili veoma mali i nisu prelazili 4-5 posto od ukupno angažovanih aviona. U Sejbrovima su leteli iskusni američki piloti-veterani iz perioda Drugog svetskog rata. Zahvaljujući tome piloti su lako obarali MiG-15 za čijim kommandama su bili kineski i korejski piloti. Sovjetski piloti su kasnije priznali da su Kinezi i Korejci služili kao vazdušne mete, iako je bilo naravno pilota iz ove dve zemlje koji su bili nadareni za letenje i borili se po instinktu. Međutim nijedan severnokorejski i kineski pilot nije nikad poneo titulu "AS" u Korejskom ratu.
Situacija se menja kada su za komande seli provereni piloti-veterani iz Drugog svetskog rata, koji su imali iskustvo u duelima protiv nemačkih pilota tokom celog Drugog svetskog rata u Evropi.
Ulazeći u blisku vazdušnu borbu ponekad bi se jedan drugom približavali takvom brzinom, da bi rastojanje od 14-15 kilometara nestalo za manje od 30 sekundi. U takvim sukobima, lično iskustvo pilota igralo je prsudnu ulogu. Iako se radilo o letelicama na mlazni pogon to je bila čista viteška borba.
Piloti su morali prići blizu jedan drugome i onda otvoriti vatru.
Koji je avion bio bolji
Sejbr i MiG-15 su predstavljali prvu posleratnu generaciju mlaznih lovaca, koji su imali slične borbene mogućnosti i osobine. I sovjetski i američki piloti sa respektom su pričali o svojim protivnicima. I jedan i drugi lovac su imali po jednu značajnu prednost i manu u odnosu na protivnika. Mig -15 je imao veći plafon leta nekih 1.200 metara u odnosu na F-86. Patrolirajući na visini od nekih 15.500 metara MiG-15 je mogao da bira kad će da započne borbu. S druge strane, pri brzini od 0,86 maha, postajao je nestabilan i imao opasnu manu da pri naglim manevrima padne u nekontrolisan kovit, iz kojeg se mnogi piloti nisu mogli izvući. MiG-15 bio je naoružan sa jednim topom od 37 mm (40 granata) i dva topa od 23 mm sa po 80 granata. Piloti MiG-15 uglavnom su kružili na velikim visinama, a zatim bi se obrušili prema Sejbrovima. MiG-15 je bio za 2,5 tona lakši, ali je F-86 svoju ekstra težinu, kompenzovao jačim motorom i imao veću početnu brzinu. Mig-15 je bio pokretljiviji na velikim visinama, a f-86 na srednjim, dok su oba aviona, na visinama blizu zemlje imali istu brzinu od blizu 1100 kilometara na čas. Prilikom obrušavanja, Sjebr je znatno stabilniji od MiG-15, a brzinu zvuka u obrušavanju je postizao bez problema. Po mnogima konačnom ishodu vazdušnog sukoba izmešu aviona F-86 i MiG-15 iznad Koreje doprinelo je iskustvo i individualna sposobnost pilota sa obe strane.
U mnogobrojnoj literaturi do sada, mogao se naći podatak samo iz američkih izvora, koji je tvrdio da je u direktnim sukobima između američkog lovca F-86 Sejbr i svojetskog MiG-15 u trogodišnjem ratu u Koreji, oboreno 792 MiG-15 i 76 F-86.
Odnos gubitaka je bio 10:1 u korist američkih lovaca F-86, što je potkrepljivano i podatkom, da su za komandama MiG-15 u većini slučajeva, sedeli neiskusni kineski i severnokorejski piloti, dok su američki piloti bili prekaljeni veterani iz Drugog svetskog rata.
U knjizi „Kompletan vodič o lovcima i bombarderima u svetu“ (The complete guide to FIGHTERS & BOMBERS of the world), autor Frensis Krozbi (Francis Crosby) iznosi podatak o 757 oborenih MiG-15 uz gubitak od 103 američka F-86. Odnos gubitaka 7,35:1 u korist američkih F-86, što je znatno korigovan podatak koji se do sada pronalazio u svetskoj literaturi.
Međutim, nakon što je Rusija omogućila uvid o Korejskom ratu u svojim arhivama, došlo je do znatnog korigovanja podataka o gubicima.
" Tako se pojavio i podatak da je sovjetski 64. vazduhoplovni korpus koji je dejstvovao iznad Koreje, uspeo da obori 1106 aviona snaga UN, od tog broja 651 avion je bio američki tipa F-86 uz gubitak 538 sopstvenih lovaca MiG-15. Znači odnos gubitaka je bio 2:1 u korist sovjetskih MiG-15. A ako se uzme u obzir odnos gubitaka samo F-86 prema MiG-15, dobija se podatak 1,21:1 u korist lovca MiG-15. Poslednji američki podaci govore o odnosu gubitaka 1,8:1 u korist američkih F-86 uopšte, a u sukobu sa sovjetskim pilotima 1,3:1 u korist američkih F-86. Međutim, ovaj izveštaj je i dalje pod znakom pitanja, zbog objektivnosti. Pošto je utvrđeno da Sovjeti nikada nisu u Severnoj Koreji imali raspoređeno više od pet pukova sa po 35 lovaca MiG-15, a da su Kinezima isporučili svega 200 lovaca MiG-15, dolazi se do zaključka da su Amerikanci preuveličavali sovjetsku ulogu, koja je bez sumnje bila velika u ovom ratu, kako bi opravdali svoje gubitke, kaže vazduhoplovni publicista i istraživač Danko Borojević.
Prema njegovim rečima gubici vazduhoplovne tehnike u ratu u Koreji još uvek bude sumnju.
" Tako je 7. i 8. maja 2002. godine održan simpozijum Istorijske fondacije RV SAD u vauduhoplovnoj bazi Andrevs u Merilendu, gde se otvoreno govorilo o gubicima u Koreji. Na osnovu prezentovanih radova na tom simpoziju nastala je publikacija Koalicijski vazdušni rat u Korejskom ratu 1950–1953 (Coalition AirWarfare in the Korean War 1950–1953, Proceedings AirForce Historical Foundation Symposium Andrews AFB, Maryland May 7–8, 2002, Edited by Jacob Neufeld and George M. Watson, Jr., U.S. AirForce History and Museums Program Washington, D.C. 2005), u kojoj se po prvi put s naučne tačke gledišta preispituje, do danas „neprikosnoveni“ američki podaci o odnosu gubitaka aviona F-86 i MiG-15. Kada se MiG-15 pojavio po prvi put, na ratnoj sceni Koreje, tu nije bilo lovaca F-86. Međutim, u roku od samo nekoliko dana od prvog pojavljivanja sovjetskog lovca, RV SAD je odlučilo da se jedan ving „sablji“ rasporedi u Koreju. Četvrti lovačko-presretački ving je već od 15. decembra 1950. godine leteo iznad Koreje. Dva dana kasnije, desilo se prvo obaranje MiG-15 od strane F-86. Piloti F-86 su skoro uvek bili brojniji u borbama vazduha-vazduh. Obaveštajna služba procenila je da su komunisti imali stotine lovaca MiG-15 u Koreji, čiji broj je prevazilazio broj američkih F-86. Dueli između ta dva lovca uglavnom su vođeni na severozapadu Severne Koreje, koja je postala poznata kao „Aleja Migova“, kaže on.
Iako ispitivanje sovjetske građe daje nadu da će pojasniti vazdušni rat nad Korejom, dosadašnja građa samo je zbunila istraživače. Sovjeti tvrde da su oborili između 594 i 650 aviona F-86, a Kinezi i Severnokorejci još 211 do 330, ukupno negde između 805 i 980 aviona F-86. RV SAD je na početku priznalo da je izgubilo čak 58 F-86 u vazdušnim borbama, ali su kasnije ovo korigovali i broj gubitaka povećali na 79. Osim toga, RV SAD navodi podatak da je između 26 i 38 „Sablji“ izgubljeni iz nepoznatih razloga. Sigurno su neke od njih, ako ne i većine, izgubljene usled dejstava aviona MiG-15.
" Jedan drugi izvor iz RV SAD navodi podatak o izgubljenih 175 aviona F-86 od dejstva protivnika, što je uključivalo i dejstva sa zemlje. Iz čega se može zaključiti, da su gubici aviona Sabre u vazdušnim borbama verovatno bili u rasponu od 100 do 150 vazduhoplova, daleko manje od broja 600 i plus koje navode ruski podaci, a o kineskim i severkokorejskim podacima, da se i ne govori. Prema sovjetskim podacima za decembar 1950. godine, prvi mesec učešća aviona F-86 nad Korejom, oni iznose podatak o uništenih 11 do 14 „Sablji“. Međutim, Amerikanci priznaju gubitak samo jednog F-86. Sa svoje strane, američki vazduhoplovci su tvrdili da su u vazduhu oborili ukupno 841 MiG-15, dok su sa svojim F-86 uspeli da obore 792 MiG-15. Sovjeti priznaju da su izgubili od 335 do 345 aviona MiG-15, a Kinezi priznaju 224 do 271 MiG-15. Iako se u američkim podacima iznose razlozi gubitaka njihovih aviona (MiG-15, dejstva PVO artiljerije, razni udesi), kod Sovjeta tih podataka nema. Svakako da postoje problemi sa definicijom gubitaka u ratu kod Amerikanaca i Sovjeta. Tako da kod Sovjeta ne postoje podaci o razlogu gubitka aviona (vazdušna borba, dejstva PVO sredstava, razni udesi i slično), već se sve to podvodi pod ratni gubitak, što u suštini to i jeste, naglašava Borojević.
Dok istoričari ne mogu pažljivo da ispitaju i analiziraju sovjetsku građu, prisiljeni su zaključiti da su Sovjeti jasno preuveličavali broj svojih vazdušnih pobeda, baš kao što su piloti „Sablji“ preuveličavali broj svojih vazdušnih pobeda.
Igra brojki tu se ne završava. Ako se uzme da su Sovjeti celo vreme rata u Koreji imali raspoređeno pet pukova sa po 35 aviona odnosno ukupno 175 aviona MiG-15. Sovjeti nisu odmah angažovani u ratu, već su prvo stigli u Mandžuriju januara 1951. godine, gde su završili preobuku na MiG-15. Tek je aprilu 1951. godine 64. lovački avijacijski korpus koji je u svom sastavu imao 176. gardijski lovački avijacijski puk i 196. lovački avijacijski puk, sa po 35 lovaca MiG-15, upućen u Koreju. Korpus je bazirao na aerodromu Andung. Prvu vazdušnu pobedu ako se računa obaranje samo aviona F-86, Korpus je postigao 20. maja 1951. godine. Ako se zna da su Sovjeti Kinezima, isporučili samo 200 aviona MiG-15, dakle tih 200 aviona nisu svi mogli biti angažovani u ratu, već u najboljem slučaju njih pedesetak, jer se radi o ukupnom broju isporučenih aviona, koji su isporučivani u određenim vremenskim intervalima a ne odjednom. Dolazi se do zaključka, da je u ratu u Koreji bilo angažovano negde oko 230 lovaca MiG-15. S druge strane, Amerikanci iznose podatak da su do kraja 1951. godine u Koreji angažovali 75 aviona Sabre, a do kraja rata još 150 aviona Sabre. Pa je zaključka, da je tokom trajanja rata u Koreji u upotrebi ukupno bilo 225 „Sablji“. Dakle, odnos angažovanih aviona MiG-15 i F-86 je u suštini isti. Iz čega nedvosmisleno proizlazi zaključak, da su i jedni i drugi preterivali u svojim pobedama, naglašava Danko Borojević i dodaje.
" Američki obaveštajci su iznosili podatak da su Sovjeti imali u Koreji više od 500 MiG-15, nasuprot kojih je bilo 75 aviona Sabre do kraja 1951. godine. Te da su u nastavku rata, Sovjeti imali više od 700 MiG-15 u odnosu na 150 F-86. Takođe, oni su tvrdili da je u vazdušnim borbama uvek bilo više MiG-ova nego „Sablji“. Međutim, broj lovaca koji su učestvovali u direktnim borbama jedan na jedan, bio je neuporedivo manji. Studija RV SAD iz 1970. godine (koja je koristila podatke od jula 1951. godine do kraja rata) pokazuje numeričku prednost SAD od skoro dva prema jedan, verovatno u avionima koji su se direktno međusobno borili. RV SAD iznosi podatak da su lovci F-86 izveli ukupno više od 87000 borbenih letova u ratu, od kojih je većina bila na zadacima vazdušne prevlasti. Prema drugim podacima, RV SAD navodi podatak od 74000 borbenih letova, od čega je 68000 letova obavljeno od strane lovaca F-86" ističe on.
Suprotna strana u sukobu, iznosi podatak da su sovjetski piloti izveli 63.000 borbenih letova a kineski i severnokorejski 22.000.
S pravom se može sumnjati u podatke o odnosu na vazduhoplovne gubitke tokom rata u Koreji. Jasno je da je to očigledan primer ratne propagande sukobljenih strana. Ukupan broj angažovanih lovaca MiG-15 i F-86 tokom rata, nedvosmisleno ukazuje da je brojka o nekoliko stotina oborenih aviona preterana.
"Najbolje rangirani pilot celog Korejskog rata bio je sovjetski pilot Nikolaj Sutjagina sa 20 priznatih vazdušnih pobeda (od toga devet F-86), drugo rangirani pilot je takođe sovjetski pilot Jevgenij G. Pepeljajev sa 19 pobeda. Na američkoj strani prvo mesto je zauzeo pilot na F-86 Jozef Mekonel sa 16 pobeda, a drugorangirani je bio takođe pilot na F-86 Džejms Džabara (koji je ujedno bio i prvi AS na mlaznim lovcima) sa 15 vazdušnih pobeda. Od 41 američkog pilota koji su zaslužili titulu AS, samo jedan nije leteo na F-86 Sabre svi ostali su stekli titulu zahvaljujući baš ovom lovcu. I pored svega treba reći, da se lovac F-86 Sabre nije pojavi na nebu Koreje, američke vazdušne snage bi izgubile vazdušni rat u Koreji. Znači zaključak je jednostavan – F-86 Sabre je spasao obraz Amerikancima, kaže na kraju svoje analize Borojević.
Kurir.rs / Andrej Mlakar
NE PROPUSTITE
