SUKOB KOJI JE ISPRETURAO ČITAVU EVROPU: Stvarno Veliki rat

Oružani sukob koji je počeo napadom Austrougarske na Srbiju 1914. godine, a onda zahvatio Evropu kao požar, doneo je milione mrtvih i ranjenih i nove granice na kontinentu

Poslednje primirje u Prvom svetskom ratu potpisale su Srbija i Mađarska u Beogradu 13. novembra.

Gotovo svaki četvrti vojnik poginuo

Prvi svetski rat trajao je od 1914. do 1918. godine.

Pod oružjem je u operacijama učestvovalo više od 70 miliona ljudi. Na jednoj strani bile su sile Antante: Srbija, Crna Gora, Rusija, Francuska, Velika Britanija, Japan, Grčka, Rumunija, SAD i Italija (od 1915). A na drugoj Centralne sile - Nemačka, Austrougarska, Bugarska, Turska i Italija (do 1915).

Italija je promenila stranu kad su joj sile Antante obećale, po svršetku rata, deo južnoslovenskog Jadranskog primorja: deo Dalmacije, Istru, Goricu, Kvarnerska ostrva i grčka ostrva Dodekanez.

Od evropskih zemalja, Holandija, Švajcarska, Španija i skandinavske države bile su neutralne.

U ratu je poginulo više od 15 miliona ljudi, 20 miliona je ranjeno, a učesnice rata pretrpele su i ogromna razaranja.

Potpisivanje sporazuma

Rat koji je počeo napadom Austrougarske na Srbiju 1914, okončan je nizom mirovnih sporazuma 1918. godine. Bugarska je prva potpisala primirje, 29. septembra 1918. u Solunu, a Tursko carstvo kapituliralo je 30. oktobra na grčkom ostrvu Limnos. Primirje sa Austrougarskom potpisano je 3. novembra u vili Đusti blizu Padove, u Italiji.

U Nemačkoj je izbila revolucija i 9. novembra proglašena je Republika, a nemački car Vilhelm II pobegao je u Holandiju, gde je dobio azil. Dva dana kasnije, 11. novembra, u železničkom vagonu u francuskom mestu Kompjenj blizu Pariza, potpisano je primirje sa Nemačkom.

Formalno stanje rata između dve strane trajalo je još oko sedam meseci, sve do potpisivanja Versajskog mira sa Nemačkom, 28. juna 1919. godine.

Mirovni sporazumi sa Austrijom, Mađarskom, Bugarskom i Osmanskim carstvom potpisani su kasnije.

Poslednje primirje u Prvom svetskom ratu potpisale su Srbija i Mađarska u Beogradu 13. novembra.

Po završetku rata došlo je do iscrtavanja novih granica u Evropi.

Nova karta Evrope

Nestala su četiri carstva: Nemačko, Austrougarsko, Tursko (Osmansko) i Rusko.

Nemačko carstvo izgubilo je svoje kolonije, proglašeno je odgovornim za rat i prinuđeno da plaća veliku odštetu.

Austrougarsko carstvo je raspušteno, a od njegovih teritorija stvorene su Austrija, Mađarska i, u potpunosti nove države, Čehoslovačka i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, potonja Jugoslavija.

Tursko carstvo je ukinuto, teritorije carstva van Anadolije (od kojih su kasnije nastale nove države na Bliskom istoku) dodeljene su na staranje silama Antante, dok je jezgro Osmanskog carstva reorganizovano u Republiku Tursku. Takođe, stvorene su države Jermenija i Gruzija.

Ruska imperija, koja je ranije istupila iz rata (nakon Oktobarske revolucije 1917. godine), izgubila je veliki deo teritorije na zapadu na kojoj su stvorene nove države: Finska, Estonija, Letonija, Litvanija i Poljska, a Rusija je postala deo Sovjetskog Saveza.

Ratne igre oko vagona

HITLEROVA OSVETA

Te 1918, kada su Nemci potpisali akt predaje, niko nije mogao da zna da će isti vagon 22 godine kasnije biti ponovo upotrebljen u istu svrhu.

Na početku Drugog svetskog rata, Hitlerove armije za nekoliko nedelja pregazile su Francusku. Firer je odlučio da Francuzi potpišu kapitulaciju baš tamo gde se Nemačka predala 1918. godine.

Naredio je da se iz muzeja dopremi vagon u kojem je 22 godine ranije potpisan mir u Prvom svetskom ratu, kako bi se revanširao za poniženje koje je, smatrao je, Francuska nanela Nemačkoj. Da bi osveta bila potpuna, Hitler je čak seo na ono mesto na kojem je 1918. godine sedeo francuski maršal Foš.

Kurir.rs/Momčilo Petrović/Foto: Arhiva