U domaćoj, kako medijskoj i publicističkoj, tako i akademskoj sferi mnogo više prostora se posvećuje američko-ruskom rivalstvu kao odlučujućem po budućnost Srbije negoli onome kome već sada svedočimo, a to je otvoreni trgovinski rat između SAD i Kine, ali i narastajuća konfrontacija oko toga kako će se koja od zemalja Istočne i Jugoistočne Azije pozicionirati u odnosu na ovo američko-kinesko rivalstvo.

S jačanjem kineske ekonomske, a paralelno s tim i političke i vojne moći, to rivalstvo će se, pre ili kasnije, reflektovati i na evropski kontinent. Kina već sada vodi ravnopravnu utakmicu sa SAD u sferama ekonomije i meke moći na prostoru Južne Amerike i Afrike, što svakako govori da je zvanični Peking uveliko sposoban da projektuje svoju moć na međukontinentalnoj ravni.

U kineskom geoekonomskom i geopolitičkom pohodu na Evropu, čiju paradigmu predstavlja kineski „novi put svile“, prostor jugoistočne Evrope, a posebno Srbija kao njegov najznačajniji tranzitni deo, zauzimaju posebno mesto. Legitimno je, smatram, zadati jednu važnu temu za razmišljanje domaćoj akademskoj i političkoj eliti, ali i javnosti uopšte, a to je kako će se naša zemlja pozicionirati u kontekstu američko-kineskog planetarnog rivalstva, čije konture će biti sve očitije i u našem regionu. Kina je nesumnjivo važan politički partner naše zemlje kao stalna članica Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija, koja ne priznaje nezavisnost tzv. države Kosovo i koja podržava dejtonski model Bosne i Hercegovine s Republikom Srpskom kao njenim sastavnim delom. Ona je u 2023. godini bila naš drugi najznačajniji spoljnotrgovinski partner, iza Nemačke i ispred Italije, a njene tri kompanije - Ziđin majning (Brestovac), Ziđin koper (Bor) i HBIS grupa (Smederevo) - bile su najveći izvoznici u našoj zemlji protekle godine. Odnosi Srbije i SAD u dobrom delu javnosti se i dalje posmatraju kroz negativnu prizmu vezanu za bombardovanje naše zemlje 1999. godine, kao i za stavove zvaničnog Vašingtona u vezi s nezavisnošću tzv. države Kosovo, ali, uprkos tome, ti odnosi napreduju u nekim od ključnih sfera kakav je IT sektor, u kome SAD predstavljaju našeg glavnog trgovinskog partnera. Mišljenja sam da ne smemo upasti u zamku sagledavanja američko-kineskog rivalstva kao crnobele slike u kojoj je tamni deo apriori rezervisan za američku stranu. Kao i sve u životu, i ova slika je zapravo siva, gde vezivanje za svakog od ovih rivala našoj zemlji može doneti kako benefite, tako i rizike i probleme.

Baš kao što je legitimno ukazivati na, s naše tačke gledišta, neke pogrešne i nepravedne stvari koje je američka administracija činila prema Srbiji, tako je legitimno otvoreno govoriti i o izazovima koje povećano kinesko prisustvo u našoj zemlji donosi - od pitanja ekološke zaštite delova Srbije u kojima rade kineske kompanije, preko nedostatka domaćeg menadžmenta u njima i pitanja mogućih političkih implikacija sve većeg duga prema Kini koji se u poslednjih deset godina povećao za 12 puta, sve do zajedničkih patrola domaćih i kineskih policajaca u pojedinim gradovima. Sa druge strane, ma koliko nam to bilo teško u emotivnom i psihološkom smislu, poželjno je da uzmemo u obzir i činjenicu da su SAD te koje su čvrsto postavile bezbednosne temelje savremene arhitekture evropskog kontinenta, da su ga i one, a ne samo Sovjetski Savez, oslobađale od fašizma i nacizma u Drugom svetskom ratu, da su isti taj kontinent obnavljale kroz Maršalov plan, te da su granice NATO pomerile daleko ka evropskom istoku.

Ne treba smetnuti s uma ni to da su srpsko-američki odnosi 73 godine stariji od srpsko-kineskih.

Možda će SAD imati problema da se nose s kineskim prisustvom i uticajem u Vijetnamu, Tajlandu ili čak u Indiji, ali je već sada jasno da u američko-kineskom rivalstvu na Balkanu one imaju daleko veću početnu prednost u odnosu na zvanični Peking.

NE PROPUSTITELični stavDr Rajko Petrović: Miloš Vučević - pravi čovek na pravom mestu u pravo vreme
untitled1.jpg