Pridružujući se obeležavanju osamstogodišnjice dobijanja samostalnosti SPC, Kurir će u narednim brojevima predstaviti neke od najznačajnijih manastira - svedoke sjaja i veličine pravoslavlja u Srbiji.
Našavši se između moćnih katoličkih država, Latinskog carstva i Mađarske, vladar Raške veliki župan Stefan Nemanjić, sin Nemanjin, bio je prinuđen da odstupi od čisto pravoslavne orijentacije u svojoj politici. On se oženio unukom mletačkog dužda i preko tazbine, ili posredstvom drugih predstavnika, stupio je u vezu sa papom, tražeći od njega da ga kruniše za kralja i podrži u burnim vremenima.
Papa Honorije III uslišio je ovu molbu, jer je na taj način jačao svoj uticaj na Balkanu, pa je njegov visoki izaslanik 1017. godine doneo krunu u Rašku i krunisao Stefana.
Ovo je naišlo na loš prijem u zemlji gde je pravoslavlje već bilo pustilo jak koren, a Stefanov brat Sava, monah i najuticajniji predstavnik pravoslavlja, zbog protesta i ne želeći da izaziva sukobe, napustio je Studenicu u Srbiji i otišao u Svetu Goru. Ali, kad iste te godine dođe do promena u odnosu snaga, pa Latini i Mađari oslabe, Stefan odlučuje da se vrati pravoslavlju.
foto: Wikipedia
Srdačno dočekan
Miri se sa Savom, i traži od njega da organizuje srpsku crkvu, što mu je na prvom mestu bilo potrebno iz političkih razloga.
Posle krstaškog osvajanja Carigrada, Vizantijsko carstvo raspalo se na nekoliko manjih država. Jedna od njih bila je Epirska despotovina, u kojoj je bilo i sedište Ohridske arhiepiskopije, koja je imala vlast nad sveštenicima u Raškoj. Druga je bila Nikeja, sedište Vaseljenske patrijaršije.
Sava je 1019. lično pošao u Nikeju, da kod nikejskog cara Teodora Prvog Laskarisa i vaseljenskog patrijarha Manojla Sarantena, izdejstvuje samostalnost srpske crkve.
U „Istoriji Srba“, Vladimir Ćorović beleži:
„U Nikeji Sava je bio srdačno dočekan. Za cara Teodora Laskarisa to je značilo da u Srbiji može dobiti jednog saveznika više, i to na Balkanu, za borbu protiv Latina (...) Za patrijarha to je značilo vraćanje Istoku i njegovom uticaju jedne zemlje, koja je bila u opasnosti da postane papinska domena. Oni stoga pristadoše da srpsku crkvu priznaju autokefalnom. Za arhiepiskopa samostalne srpske crkve bi posvećen sam Sava, jedna od najjačih ličnosti tadašnje Srbije, čovek sa mnogo veza među Srbima.“
Sava je u Nikeji posvećen za arhiepiskopa „sve srpske i pomorske zemlje“, a to je značilo da ima pravo da upravlja Crkvom, da rukovodi izborom episkopa, rukopolaže sveštenike, organizuje teološko obrazovanje i širi versko učenje.
foto: SPC
Dobijanjem samostalnosti Srpska crkva stekla je pravo sazivanja arhijerejskog sabora koji je samostalno birao i posvećivao srpske episkope i arhiepiskopa. To je značilo i da novi crkveni poglavari više nisu morali da odlaze u Nikeju na čin posvećenja, već su ceremonije ustoličenja obavljane u Srbiji.
Sava je za sedište arhiepiskopije odabrao Žiču, zadužbinu brata Stefana.
Tako su srpske zemlje počele da dobijaju episkopije, vladičanska sedišta, manastire, sveštenike, a samim tim i kulturu, obrazovanje, zakone...
Duhovni centar
Središte arhiepiskopije u Žiči postalo je duhovni centar mlade srpske države.
Srbija je tako za vlade Stefana Prvovenčanog dobila dve velike tekovine u svom državnom razvoju: postala je kraljevina i dobila je svoju samostalnu crkvenu organizaciju.
Drugi arhiepiskop
SAVA JE IZABRAO SVOG NASLEDNIKA
foto: Wikipedia
Kad je odlučio da se povuče sa arhiepiskopskog trona, Sava je na crkvenom saboru u Žiči 1233. godine za svog naslednika predložio Arsenija Prvog, njegovog najodgovornijeg učenika i u to vreme najvećeg podvižnika u žičkom bratstvu. Sava je znao da od ličnosti naslednika umnogome zavisi dalja sudbina Srpske crkve i države.
Sveti Sava
ODREKAO SE VLASTI
Sveti Sava rođen kao Rastko Nemanjić oko 1174. godine u Rasu, najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje. Vaspitan od najboljih učitelja, dobio je izvanredno obrazovanje. Već u petnaestoj godini otac mu je dao na upravljanje Humsku oblast, između Neretve i Dubrovnika. Rastko je, međutim, oko 1192. pobegao na Svetu Goru gde se zamonašio. Deceniju kasnije vratio se u Srbiju, izmirio braću zavađenu oko vlasti i bavio se prosvetiteljstvom. Tada se prihvatio puta u Nikeju i uspostavljanja samostalnosti Srpske crkve. Preminuo je 1236. godine u Trnovu na povratku iz Svete zemlje, a njegove mošti, u svoju zadužbinu Mileševu, preneo je kralj Vladislav, dve godine kasnije.
