DAN KAD JE POČEO RAT U KOJEM JE 70 MILIONA LJUDI BILO POD ORUŽJEM! Srbija je izašla kao pobednica, ali sa čak 30% manje stanovnika
Društvo -
Tačno mesec dana nakon atentata u Sarajevu započeo je Veliki rat, najkrvaiji ikada. Tog 28. jula (a 15. po julijanskom kalendaru) 1914. Autrougari su napali Srbiju!
Bio je to sukob u kom se 70 miliona ljudi našlo pod oružjem, koji je odneo više od 15 miliona života, ostavio 22 miliona ranjenika, posle kojeg su propala četiri carstva i tokom kojeg je naša zemlja izgubila oko 30 posto stanovništva!
Slavni Gvozdeni pukfoto: Arhiva
A svemu je prethodila depeša koju je potpisao ministar spoljnih poslova Austrougarske grof Berthold:
- Pošto Kraljevska srpska vlada nije dala zadovoljavajući odgovor na notu, koju joj je predao austrougarski poslanik u Beogradu, 23. jula 1914. godine, carsko kraljevska vlada nalazi za potrebno da sama da zadovoljenje svojim pravima i interesima i da radi toga pribegne oružanoj sili. Austrougarska smatra, dakle da se od ovoga trenutka nalazi u ratnom stanju sa Srbijom.
Svuda je ostajala pustošfoto: Profimedia
Nikola Pašić, predsednik srpske vlade i ministar inostranih poslova, primio ju je u niškom hotelu Evropa dok je ručao. Poštar koji mu je uručio ratnu objavu kasnije je posvedočio da su prve Pašićeve reči bile: "Austrougarska nam je objavila rat. Naša stvar je pravedna, Bog će nam pomoći".
POGINULI I RANJENI
Sile Atante
vojni gubici 5.565.146
civilni 3.157.833
ranjenici 13.990.605
Centralne sile (Nemačka, Austrougarska, Bugarska, Turska)
vojni gubici 3.386.200
civilni 3.485.000
ranjenici 8.388.448
Neutralne zemlje
poginulo je 1.900 norveških mornara usled nemačkih torpediranja njihove trgovačke mornarice
Ukupno
vojne žrtave 8.951.346
civilne 6.644.733
ranjeni 22.379.053
Pobednička srpska vojskafoto: Profimedia
*** Na sve ovo bi trebalo dodati i nemačke civilne žrtve koje je morila glad, negde oko dva miliona, što nije precizno utvrđeno. Iz kranjeg zbira izuzeti su i Bugari umrli od bolesti tokom povlačenja u jesen 1918. godine. Američki podaci iz 1920. navode da je poginulo 35.560 državljana SAD u borbi, 14.720 umrlo od posledica ranjavanja, 57.460 umrlo od bolesti, a 7.920 od drugih uzroka. Navodi se da je bilo 205.690 ranjenih, 46 nestalih, i 4.480 zarobljenih Amerikanaca, što podiže broj na prethodnoj tabeli za još nešto više od 100.000.
Nikada ranije nijedna zemlja nije objavila rat drugoj poštom, pa zbog toga, pisala je Politika, mnogi nisu odmah poverovali u njenu autentičnost. Zato je naslov vanrednog, besplatnog izdanja Politike od 28. jula glasio „Rat nije objavljen". Nažalost, još istog dana pokazalo se da je depeša koja je stigla iz Beča istinita.
Srbi na položajimafoto: Istorijski Muzej Srbije
Austrijski monitori (ratni brodovi ) otpočeli su 28. jula uveče bombardovanje Beograda koje je bez prestanka trajalo narednih sedam dana. To bombardovanje bilo je uvod u rat, najveći koje je čovečanstvo do tada videlo...
Srbija je, prema podacima Konferencije mira u Parizu 1919, izgubila 1.247.435 ljudi, odnosno 28% od celokupnog broja stanovnika koje je imala po popisu iz 1914. godine.
Od ovog broja poginulo je ili umrlo od rana i epidemije 402.435 vojnika. Prilikom prelaska preko Albanije umrlo je 77.455 vojnika, u borbama na Solunskom frontu 1916 do 1918. godine poginulo je 36.477 boraca, pobijeno ili umrlo u zarobljeništvu 81.214, a 34.781 vojnika umrlo od rana ili bolesti na teritoriji Srbije 1915. godine.
Ranjenicifoto: Profimedia
Što se tiče civilnog stanovništva, gubici su iznosili 845.000. Od 200.000 ljudi koji su pošli za vojskom preko Albanije poginulo je ili umrlo više 140.000. Epidemija pegavog tifusa 1914/15 odnela je 360.000 života.
Nijedan rat pre toga nije tako dramatično promenio mapu Evrope. Nestala su četiri carstva i to Nemačko, Austrougarsko, Otomansko i Rusko carstvo, a četiri dinastije Hoencolerni, Habzburzi, Romanovi i Osmanlije pala se sa svojom aristokratijom.
