EKSKLUZIVNO! TITOVI DVOJNICI I UMETNICI Kurir prvi objavljuje decenijama skrivane fotografije: Broz pozira slikarima (FOTO)

Josip Broz Tito, predsednik Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, voleo je da pozira umetnicima. Kult vođe građen je i kroz umetnost još od one prve izrađene biste, koja je delo vajara Antuna Augustinčića, a koja se našla 29. novembra 1943. godine na centralnoj govornici u dvorani u Jajcu, gde je održano Drugo zasedanje AVNOJ.

Augustinčićeva bista razbila se u hiljadu/tisuću/tisoč komada dok su se jugoslovenski partizani u nekoj od ofanziva povlačili pred nemačkim fašistima, četnicima, ustašama... Iz njenih krhotina, godinama i decenijama kasnije nastale su hiljade i hiljade slika, bista, skulptura, tapiserija, mozaika, rezbarija, goblena, statueta... kojima se potvrđivala ljubav prema voljenom vođi i zahuktalom socijalističkom razvoju Jugoslavije.

Seanse oko sat

Pojedine fotografije koje su decenijama skrivane od očiju javnosti, a Kurir ih ekskluzivno objavljuje, nastale su 1947. godine u Belom dvoru i pokazuju Josipa Broza u jednom novom svetlu, ali i umetnike kojima je Tito bio nesumnjiva inspiracija. Na fotografijama su slikari Vojo Dimitrijević, Ismet Mujezinović, Pjer Križanić, Gabrijel Stupica, Marin Tartalja, Božidar Jakac i Broz, koji s dečačkom znatiželjom viri i gleda kako su ga slikari „uhvatili“. Umetnici su ga opisivali kao disciplinovanog, a seanse su trajale oko sat. Na starim fotografijama je uočljivo da je atmosfera opuštena, da Broz uživa u društvu slikara koji stvaraju mit veći od Jugoslavije.

- Portretisanja Josipa Broza su uglavnom i bila grupna. Dešavalo se, naravno, da pozira i jednom slikaru ili vajaru, ali ređe. Prva portretisanja desila su se još tokom Drugog svetskog rata. To je pre svih radio Antun Augustinčić - podseća Ana Panić, muzejska savetnica Muzeja Jugoslavije.

Privilegiju da Broza radi „jedan na jedan“ imao je Paja Jovanović 1947. godine, a ekskluzivne fotografije koje su dokument jednog vremena otkrivaju da je Broz imao dvojnika, koji je pozirao u maršalskoj uniformi. Verovatno je u pitanju neko od oficira garde, koji je odabran zbog sličnosti fizičke konstitucije s Brozom i ko je za potrebe dužeg poziranja obučen u Titovu maršalsku uniformu. Ipak, taj portret velikog revolucionara, koji je radio veliki umetnik, prema oceni likovnih kritičara, nije uspeo.

- Nije ga uhvatio - sažeto kaže Ana Panić.

U tom periodu ga slika i Vladimir Becić... Od skulptora, pored Augustinčića, radio ga je i Frano Kršinić... Omer Mujadžić ga je portretisao često, kao i Božidar Jakac, koji ga prvi put portretiše još u Jajcu 1943. u bunkeru, kada nastaje čuveni Titov portret u crvenoj kredi.

Druženje na Brionima

- Zanimljiv je Džo Dejvison, proslavljeni američki skulptor, koji je došao u Beograd 1949. i tražio da portretiše Tita - napominje Ana Panić, dodajući da je snažni portret Tita smišljeno rađen u vreme sukoba sa Staljinom.

Od mlađih slikara, privilegiju da narede Titu da „stoji mirno“ imali su Mersad Berber, Gabrijel Stupica, Miladin Aničić...

- Tito je sa Augustinčićem imao bliži, prijateljski odnos. Zato Augustinčića smatraju nekom vrstom dvorskog vajara. Dolazio je i na Brione, tamo su se družili. Na Vangi je Tita, kao i njegovu suprugu Jovanku Broz, portretisao i Božidar Jakac, koji je na Brione dolazio sa ženom - kaže Ana Panić.

Poznato je da je Augustinčić 1937. godine radio spomenike kralju Petru i kralju Aleksandru, u Drugom svetskom ratu radio bistu Ante Pavelića, ustaškog krvnika, ali to nije smetalo oslobodiocima da verovatno istim alatom za vajanje radi skulpturu vođe „crvene buržoazije“. Augustinčić je po oslobođenju, u svom ateljeu na zagrebačkoj Akademiji likovnih umetnosti, prema sećanju izradio Titovu figuru u dugačkom vojničkom šinjelu u visokim čizmama, podignute glave u iskoraku i s rukama na leđima. Vizuelno, to je bila replika njegovog varaždinskog spomenika kralju Aleksandru iz 1935, a koji je 1941. godine srušen. Ovo je bila najpopularnija skulptorska predstava Tita, koja je izlivena u dvadesetak primeraka i postavljena u gradovima širom Jugoslavije.

Visoki honorari

Umetnici su, naime, radili za lepe honorare.

- Citiraću Mara Grbića, unuka Frana Kršinića, a koji je za svog dedu rekao: „Spomenike je radio zbog zarade, ne iz nadahnuća“ - navodi Ana Panić.

Brzo posle smrti Josipa Broza, njegovi portreti, skulpture... sklanjani su ili uništavani. Mnoga umetnička dela čame u depoima ili su zbrisana kao što su komunisti uništavali sve što je podsećalo na Kraljevinu Jugoslaviju. U stare ramove i na stare postamente krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina prošlog veka brže-bolje postavljeni su novi „očevi nacije“. I oni će jednog dana biti samo portret, ulje na platnu. Trag u vremenu ostaviće slikari, a ne modeli.

Josip Broz Tito, predsednik Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, voleo je da pozira umetnicima. Kult vođe građen je i kroz umetnost još od one prve izrađene biste, koja je delo vajara Antuna Augustinčića, a koja se našla 29. novembra 1943. godine na centralnoj govornici u dvorani u Jajcu, gde je održano Drugo zasedanje AVNOJ.

Augustinčićeva bista razbila se u hiljadu/tisuću/tisoč komada dok su se jugoslovenski partizani u nekoj od ofanziva povlačili pred nemačkim fašistima, četnicima, ustašama... Iz njenih krhotina, godinama i decenijama kasnije nastale su hiljade i hiljade slika, bista, skulptura, tapiserija, mozaika, rezbarija, goblena, statueta... kojima se potvrđivala ljubav prema voljenom vođi i zahuktalom socijalističkom razvoju Jugoslavije.

Seanse oko sat

Pojedine fotografije koje su decenijama skrivane od očiju javnosti, a Kurir ih ekskluzivno objavljuje, nastale su 1947. godine u Belom dvoru i pokazuju Josipa Broza u jednom novom svetlu, ali i umetnike kojima je Tito bio nesumnjiva inspiracija. Na fotografijama su slikari Vojo Dimitrijević, Ismet Mujezinović, Pjer Križanić, Gabrijel Stupica, Marin Tartalja, Božidar Jakac i Broz, koji s dečačkom znatiželjom viri i gleda kako su ga slikari „uhvatili“. Umetnici su ga opisivali kao disciplinovanog, a seanse su trajale oko sat. Na starim fotografijama je uočljivo da je atmosfera opuštena, da Broz uživa u društvu slikara koji stvaraju mit veći od Jugoslavije.

- Portretisanja Josipa Broza su uglavnom i bila grupna. Dešavalo se, naravno, da pozira i jednom slikaru ili vajaru, ali ređe. Prva portretisanja desila su se još tokom Drugog svetskog rata. To je pre svih radio Antun Augustinčić - podseća Ana Panić, muzejska savetnica Muzeja Jugoslavije.

Privilegiju da Broza radi „jedan na jedan“ imao je Paja Jovanović 1947. godine, a ekskluzivne fotografije koje su dokument jednog vremena otkrivaju da je Broz imao dvojnika, koji je pozirao u maršalskoj uniformi. Verovatno je u pitanju neko od oficira garde, koji je odabran zbog sličnosti fizičke konstitucije s Brozom i ko je za potrebe dužeg poziranja obučen u Titovu maršalsku uniformu. Ipak, taj portret velikog revolucionara, koji je radio veliki umetnik, prema oceni likovnih kritičara, nije uspeo.

- Nije ga uhvatio - sažeto kaže Ana Panić.

U tom periodu ga slika i Vladimir Becić... Od skulptora, pored Augustinčića, radio ga je i Frano Kršinić... Omer Mujadžić ga je portretisao često, kao i Božidar Jakac, koji ga prvi put portretiše još u Jajcu 1943. u bunkeru, kada nastaje čuveni Titov portret u crvenoj kredi.

Druženje na Brionima

- Zanimljiv je Džo Dejvison, proslavljeni američki skulptor, koji je došao u Beograd 1949. i tražio da portretiše Tita - napominje Ana Panić, dodajući da je snažni portret Tita smišljeno rađen u vreme sukoba sa Staljinom.

Od mlađih slikara, privilegiju da narede Titu da „stoji mirno“ imali su Mersad Berber, Gabrijel Stupica, Miladin Aničić...

- Tito je sa Augustinčićem imao bliži, prijateljski odnos. Zato Augustinčića smatraju nekom vrstom dvorskog vajara. Dolazio je i na Brione, tamo su se družili. Na Vangi je Tita, kao i njegovu suprugu Jovanku Broz, portretisao i Božidar Jakac, koji je na Brione dolazio sa ženom - kaže Ana Panić.

Poznato je da je Augustinčić 1937. godine radio spomenike kralju Petru i kralju Aleksandru, u Drugom svetskom ratu radio bistu Ante Pavelića, ustaškog krvnika, ali to nije smetalo oslobodiocima da verovatno istim alatom za vajanje radi skulpturu vođe „crvene buržoazije“. Augustinčić je po oslobođenju, u svom ateljeu na zagrebačkoj Akademiji likovnih umetnosti, prema sećanju izradio Titovu figuru u dugačkom vojničkom šinjelu u visokim čizmama, podignute glave u iskoraku i s rukama na leđima. Vizuelno, to je bila replika njegovog varaždinskog spomenika kralju Aleksandru iz 1935, a koji je 1941. godine srušen. Ovo je bila najpopularnija skulptorska predstava Tita, koja je izlivena u dvadesetak primeraka i postavljena u gradovima širom Jugoslavije.

Visoki honorari

Umetnici su, naime, radili za lepe honorare.

- Citiraću Mara Grbića, unuka Frana Kršinića, a koji je za svog dedu rekao: „Spomenike je radio zbog zarade, ne iz nadahnuća“ - navodi Ana Panić.

Brzo posle smrti Josipa Broza, njegovi portreti, skulpture... sklanjani su ili uništavani. Mnoga umetnička dela čame u depoima ili su zbrisana kao što su komunisti uništavali sve što je podsećalo na Kraljevinu Jugoslaviju. U stare ramove i na stare postamente krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina prošlog veka brže-bolje postavljeni su novi „očevi nacije“. I oni će jednog dana biti samo portret, ulje na platnu. Trag u vremenu ostaviće slikari, a ne modeli.

Maršal Tito je uživao u društvu umetnika, bio im je i inspiracija i mecena

Kurir.rs / Uglješa Balšić

Bonus video: