"Neka da Gospod Bog da dođe vreme da se ovako saberemo i u samim Visokim Dečanima"! Svedoči o najdubljim korenima srpskog identiteta, srpska tapija na KiM
Dečanska povelja jedno je od najvećih istinskih blaga našeg roda jer svedoči o najdubljim korenima srpskog identiteta i jedna je od najvrednijih srpskih tapija na našu zemlju - naglasili su premijer u ostavci Miloš Vučević i ministar kulture Nikola Selaković povodom izlaganja za javnost Dečanske hrisovulje, kojom je kralj Stefan Uroš III osnovao Visoke Dečane 1330. godine, a sve u čast Sretenja - Dana državnosti Srbije.
Više od pet metara duga, na pergamentu najfinije izrade, raskošno ukrašena i sačuvana i kroz neizvesne vekove robovanja i ratovanja do konačne slobode, povelja kojom kralj Stefan Dečanski osniva manastir Visoke Dečane, iste one koji su danas na Uneskovoj listi svetske baštine, ali i jedini naš manastir na Kosovu i Metohiji koji čuva Kfor, iz depoa Državnog arhiva Srbije izašla je opet na videlo nakon 11 godina. Pred građanima je tri dana - jedinstvena i višeznačna - svojevrsni je izvor srpskog srednjovekovnog prava, jedan od prvih popisa stanovništva, slika ondašnjeg društva, geografski "dokument" i nadasve jedan od pečata našeg identiteta.
- Osnivačka povelja manastira Visoki Dečani je istinsko blago srpskog roda jer svedoči o najdubljim korenima pravoslavlja i srpskog identiteta. Svedoči istovremeno o kontinuitetu SPC, naše državotvornosti kroz zakon i pravo i naše neuništive duhovne utemeljenosti i svetovne posvećenosti slobodi i političkoj kulturi. Zato joj se nužno i neprestano vraćamo upravo u danima kada obeležavamo Dan državnosti - rekao je Vučević u Državnom arhivu Srbije i dodao da je "danas Srbija slobodna, nezavisna i moderna evropska demokratija, u kojoj su Ustav i zakoni direktan proizvod slobodne i nepokolebljive volje srpskog naroda da život uređuje u skladu sa sopstvenim nacionalnim identitetom".
Dečanska osnivačka povelja, naglasio je Selaković, koju je kralj doneo 1330. u svome dvoru u Porodimlju, nedaleko od Štimlja na Kosovu, nije samo običan pravni spomenik - reč je o jednoj od najvrednijih srpskih tapija na našu zemlju.
- Sadrži i nešto što je za nas danas izuzetno važno. Ako se ne varam, 83 naselja čine vlastelinstvo koje formira kralj Dečanski, koje se proteže na severu do Peći, na jugu otprilike do severa Albanije, na zapadu do planina Komova i sve nedaleko do Bijelog Polja u današnjoj Crnoj Gori i na istoku do Drenice i početka Kosova. U ta 83 naselja popisano je 2.666 zemljoradničkih i 2.166 stočarskih domaćinstava. Popisana su imena glava tih kuća. I na osnovu analize samih imena možemo s velikom sigurnošću utvrditi da na tom prostoru tada živi ubedljivom većinom, više od 98 odsto, naš srpski narod. Da od svih sela u svega četiri imamo arbanaško stanovništvo, da su oni isključivo stočari i da se ta četiri sela danas nalaze na teritoriji susedne Albanije, a ne u našoj južnoj pokrajini Kosovu i Metohiji - kazao je Selaković i dodao:
O POVELJI
- napisao ju je kralj Stefan Uroš III s titulom "samodržac svih srpskih i pomorskih zemalja"
- u obliku je pergamentnog svitka
- dimenzija 390 x 5.200 mm
- čini je osam pergamenata najfinije izrade
- raskošno ukrašena
- pisana ustavnim pismom, crnim mastilom, izuzev početnih slova i kraljevog potpisa, koji su crvenim mastilom
- sadrži sve formalne delove poput ostalih srednjovekovnih povelja, a po vizantijskom uzoru
- dat prikaz sukoba i pomirenja kralja Stefana Dečanskog i njegovog oca, kralja Milutina
- govori i o bici kod Velbužda
- ističe se šta je sve kralj darovao manastirskom vlastelinstvu - od sela, naselja do poklona
KUDA JE SVE IŠLA
- 1330. napisana, i to nakon bitke kod Velbužda, koja se odigrala 28. jula 1330.
- od pada srpske despotovine pod osmansku vlast 1459. do početka 20. veka nekoliko puta je menjala mesto
- sudbina povelje srodna je sudbini srpskog naroda u vekovima bez državotvorne organizacije, kada je živeo na teritoriji dva carstva - Osmanskog i Habzburškog
- sačuvana voljom i snagom pojedinaca, dečanskih, studeničkih i svetogorskih monaha
- 1846. Jovan Sterija Popović, načelnik popečiteljstva prosvete, nakratko izdejstvovao da povelja bude poverena Muzeju srpskom, današnjem Narodnom muzeju
- marta 1921. ministarstvo vera predalo ju je Državnom arhivu Srbije
- danas se nalazi u Zbirci rariteta Državnog arhiva Srbije, pod signaturom R-2
- Zato je Dečanska povelja mnogo više od jednog pravnog spomenika. Ona je svedočanstvo našeg vekovnog života na teritoriji KiM, Metohije naročito jer je najveći deo vlastelinstva upravo u tom zapadnom delu naše pokrajine.
Pred krcatom salom u Državnom arhivu Srbije premijer Vučević je završio govor i zatvorio svečanost rečima:
- I neka da Gospod Bog da dođe vreme da se ovako saberemo i u samom manastiru Visoki Dečani.
Miroslav Perišić
Čuvari identiteta
Direktor Državnog arhiva Srbije Miroslav Perišić rekao je da je povelja prešla dug put dok je pronašla svoje mesto u Državnom arhivu Srbije, gde se čuva u posebnim uslovima:
- Izlaganje Povelje Visokih Dečana u Državnom arhivu dokaz da je državi važno da čuva svoju prošlost i svoj identitet. Državni zadatak je da čuvamo arhive, da ih čuvamo i unapređujemo, da pravimo zgrade, nove depoe za sve ono što danas nastaje, kako bi bilo sačuvano za buduće generacije.
· Reaguj