Ovde je izdata naredba za proboj Solunskog fronta! Na samo 10 minuta je od graničnog prelaza Evzoni: Srbi svratite kad idete na more i odajte počast junacima!
Ovde je bila komanda vojska sila Antante na Solunskom frontu i ovde je odlučeno da konačni proboj, koji će biti i nezaustavljivi put u pobedu u Prvom svetskom ratu, početne tog 15. septembra 1918. Udarni deo savezničke sile koja gazi Bugare, Nemce i Austrougare biće upravo srpska vojska. U Polikastru su danas predstavnici savezničkih država svečanom ceremonijom obeležili 107 godina od proboja Solunskog fronta.
Na uzvišenju kraj puta, na svega 10 minuta vožnje od graničnog prelaza Evzoni, kojim desetine hiljada Srba prođu svakog leta, vijori se i srpska trobojka. I ćirilicom je ovde ispisana zahvalnost srpskim sinovima koji su 1916-1918, koliko je postojao Solunski front, pali za slobodu i svetski mir. To su oni isti koji su prošli Albansku golgotu jer Srbija nije prihvatila kapitulaciju kao opciju, oporavili se na Krfu, pa poginuli za oslobođenje otadžbine.
Spomenik pentagon, u čast pet sila - Srbije ,Francuske, Grčke, Italije i Velike Britanije. Visok je pet metara, podignut je 1977. na 60. godišnjicu proboja fronta, a inicijativa je došla od pilota Save Mikića, koji je i sam bio učesnik rata, dok je arhitekta bio ratni mu saborac Aleksandar Sekulić. Istog imena i prezimena je i sveštenik Vojske Srbije, koji je sa grčkim klirom danas održao opelo palim junacima, dok su počasnu stražu držali kadeti Vojne akademije i studenti Kriminalističko-policijskog univerziteta.
Sa postamenta malo iznad spomenika gleda nas i bista Nikole Pašića, čuvenog srpskog premijera, među još četvoricom tadašnjih savezničkih premijera (ruske biste nema jer je u Rusiji 1917. bila Oktobarska revolucija, a nove komunističke vlasti su 3. marta 1918. potpisale separatni mir sa Centralnim silama, pa je generalni konzul Rusije u Solunu, venac položio na srpski deo centralnog spomenika).
Vence u ime Vlade Srbije položio je Zoran Antić, državni sekretar u Ministarstvu za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, u pratnji generalnog konzula Srbije u Solunu Jelene Vujić Obradović, kao i pukovnik Milivoje Radović u ime Vojske Srbije.
- Srbija je kao saveznica velikih sila Evrope izvojevala je značajnu pobedu, proboj Solunskog fronta, pobedu koja je bila vesnik slobode. Na tom junaštvu i toj pobedi zahvalne su i današnje generacije. Svet i naši saveznici, a najviše naši tadašnji neprijatelji Bugari, Austrougari i Nemci, pamte ogromnu hrabrost požrtvovanih srpskih vojnika i srpskog naroda - kazao je Antić:
- Srbija se tokom Velikog rata našla pred najvećim iskušenjem u svojoj dugoj istoriji. Odluka da se oružane snage, organi vlasti, zajedno sa delom stanovništva napuste teritoriju i povuku se na jonska ostrva, doneta je u srpskom carskom gradu Prizrenu, na srpskom Kosovu i Metohiji, i bila je izuzetno teška i dalekosežna. Borbe na Solunskom frontu utkane su u kolektivnu svest našeg naroda kao razdoblje bezmalo antičke tragičnosti, nesebičnog junaštva i istinske humanosti.
Čuvajući duboku u sebi luču slobode i nacionalnog ponosa, naveo je Antić, nikada poražena srpska vojska i deo izbeglog stanovništva, našli su utočište u prijateljskoj grčkoj zemlji, na jonskim ostrvima Krfu, Vidu i ovde u Makedoniji i Centralnoj Severnoj Grčkoj.
- Proboj Solunskog fronta, 15. septembra 1918. godine, jedan je od najznačajnijih datuma u savremenoj istoriji srpskog naroda i jedan od najvećih uspeha srpske vojske u Velikom ratu. S ponosom ističem da se zbog toga taj dan obeležava kao dan Srpskog jedinstva, slobode i nacionalne zastave kao zajednički praznik Republike Srbije i Republike Srpske sa porukom da Srbi, gde god bili i gde živeli, taj dan obeležavaju kao dan srpskog zajedništva, sloge i ponosnog isticanja svoje nacionalne trobojke - istakao je Antić i preneo pozdrave predsednika Srbije Aleksandra Vučića, premijera prof. dr Đura Macuta i resorne ministarke Milice Đurđević Stamenkovski.
Da Srbe i Grke povezuje zajednička prošlost, kultura, vera i čitav niz velikana koji su delovali na etničkim prostorima naša dva naroda, naveo je Antić, pa pomenuo i Karađorđa i Rigu od Fere, kao najsjajniji primer bliskosti dva naroda.
Mi ne zaboravljamo, naglasio je, naše pretke koji su izgubili život u Prvom svetskom ratu.
- Neka i ovaj susret preraste u još jedan apel za mir, razumevanje i toleranciju među narodima, religijama i državama. Budimo dovoljno mudri i iskreni u ostvarivanju ideala koje smo zajednički postavili.
Posle svih govornika, minut ćutanja, pa himne. "Bože prave" pevaju kadeti, studenti, Srbi koji su ovde danas ipak najbrojniji...
