FELJTON KURIRA! KO SU BILI NEMANJIĆI (3): Sveti Sava - otac srpske crkve
Specijal -
Bio je srpski princ, monah, iguman manastira Studenice, književnik, diplomata
i prvi arhiepiskop autokefalne samostalne srpske pravoslavne crkve
Rastko Nemanjić, rođen oko 1174. u Rasu, bio je najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje i brat kraljeva Vukana i Stefana Prvovenčanog.
Kao petnaestogodišnjak dobio je od oca na upravu Zahumlje (južnu Dalmaciju i delove Bosne i Hercegovine). Međutim, Rastko je pobegao na Svetu goru, a Stefan Nemanja, sluteći gde mu je sin otišao, poslao je poteru koja ga je, kad je stigla, našla već zamonašenog pod imenom Sava.
Zadužbinarstvo
Kasnije se, po silasku s prestola, i sam Stefan Nemanja zamonašio i dobio ime Simeon, pa su zajedno podigli manastir Hilandar, prvi i jedini srpski manastir na Svetoj gori.
Sveti Sava poznat je po svom zadužbinarstvu - gde god je boravio, obnavljao je crkve i manastire: pored Hilandara, na Svetoj gori obnovio je ili pomogao manastire Vatoped, Ivirion, Veliku Lavru i crkvu u Kareji. Ktitor je i još tri svetogorska manastira, a veliki prilog dao je i carigradskom manastiru Svete Bogorodice Evergetide i solunskom Filokalu. Po povratku u Srbiju sa Svete gore 1206. godine pod njegovim rukovodstvom živopisana je Bogorodičina crkva u Studenici, podigao je Crkvu Svetih apostola u Peći, učestvovao je u podizanju Mileševe, ali je njegovo najznačajnije graditeljsko delo manastir Žiča, prvo središte Srpske arhiepiskopije.
Da bi ojačao položaj pravoslavlja u zemljama kojima je vladao njegov brat Stefan Prvovenčani, Sava se prihvatio organizovanja samostalne srpske crkve.
U to vreme, naime, srpska crkva bila je podređena Ohridskoj arhiepiskopiji i imala je samo tri episkopije (Rašku, Lipljansku i Prizrensku) u kojima su vladike bili Grci. U Vaseljenskoj patrijaršiji u Nikeji (danas je to grad Iznik na zapadu Turske) Sava je 6. decembra 1219. godine izdejstvovao autokefalnost srpske crkve. Raška episkopija postala je arhiepiskopija, a Sava je rukopoložen za prvog srpskog arhiepiskopa.
Na povratku, Sava se zadržao u Solunu, gde je preveo izabrane građanske i crkvene propise vizantijske države. Ova „Zakonopravila“ predstavljaju prvi srpski pravni akt pisan na narodu razumljivom jeziku. Sastavio je, prema grčkom uzoru, i pravila i uputstva za monaški i isposnički život u Kareji, Hilandaru i Studenici.
Sava se vratio u Srbiju 1220. godine. Prvo se sastao s bratom Stefanom, zatim je posetio Studenicu da bi se poklonio očevom grobu, da bi na kraju otišao u Žiču, koja je određena za središte nove srpske arhiepiskopije. Uspostavio je osam novih episkopija, a za episkope postavio svoje učenike, od kojih su neki bili upravo stigli iz Hilandara. Odredio je još jednu grupu svojih učenika da misionare po zemlji i uspostavljaju hrišćanske zakone o braku, kao i da iskorenjuju neznaboštvo. Svi episkopi dobili su po jedan prepis „Zakonopravila“, a novoizgrađeni manastiri imanja, njive, šume, vinograde, pašnjake i voćnjake...
Smrt u Bugarskoj
Sa položaja arhiepiskopa povukao se 1234. i za naslednika postavio svog učenika Arsenija. Potom se uputio na hodočašće u Svetu zemlju. Na povratku, dve godine kasnije, smrt ga je zatekla u tadašnjoj bugarskoj prestonici Velikom Trnovu. Mošti mu je u manastir Mileševu naredne godine preneo sinovac, kralj Vladislav.
VRAČAR
Najveći hram
foto: Ana Paunković
U tursko vreme, narod je u velikom broju hodočastio zbog mošti Svetog Save u Mileševi.
Vladika Nikolaj piše: „Bojeći se da se iz toga mesta ne digne buna na Turke, Sinan-paša Beogradski naredi, te se mošti Savine prenesu u Beograd, i tu spale, na Vračaru, 27. aprila 1594. god.“ Na mestu gde je bila lomača podignut je Hram Svetog Save, najveći pravoslavni hram na Balkanu i po površini i zapremini najveća pravoslavna crkva na svetu.
