Našavši se između moćnih katoličkih država, Latinskog carstva i Mađarske, vladar Raške veliki župan Stefan Nemanjić, sin Nemanjin, bio je prinuđen da odstupi od čisto pravoslavne orijentacije u svojoj politici. On se oženio unukom mletačkog dužda i preko tazbine, ili posredstvom drugih predstavnika, stupio je u vezu s papom, tražeći od njega da ga kruniše za kralja i da ga podrži u burnim vremenima.
Papa Honorije III uslišio je ovu molbu, jer je na taj način jačao svoj uticaj na Balkanu, pa je njegov visoki izaslanik 1217. doneo krunu u Rašku i krunisao Stefana.
Loš prijem
Ovo je naišlo na loš prijem u zemlji gde je pravoslavlje već bilo pustilo jak koren, a Stefanov brat Sava, monah i najuticajniji predstavnik pravoslavlja, usled protesta, i ne želeći da izaziva sukobe, napustio je Studenicu u Srbiji i otišao na Svetu goru.
Ali kad je iste te godine došlo do promena u odnosu snaga i kad su Latini i Mađari oslabili, Stefan je odlučio da se vrati pravoslavlju.
Pomirio se sa Savom i od njega zatražio da organizuje srpsku crkvu, što mu je na prvom mestu bilo potrebno iz političkih razloga.
Posle krstaškog osvajanja Carigrada, Vizantijsko carstvo raspalo se na nekoliko manjih država. Jedna od njih bila je Epirska despotovina, u kojoj je bilo i sedište Ohridske arhiepiskopije, koja je mala vlast nad sveštenicima u Raškoj. Druga je bila Nikeja, u kojoj se nalazilo sedište Vaseljenske patrijaršije. Sava je 1219. lično pošao u Nikeju da kod nikejskog cara Teodora Prvog Laskarisa i vaseljenskog patrijarha Manojla Sarantena izdejstvuje samostalnost srpske crkve.
U „Istoriji Srba“ Vladimir Ćorović beleži:
- U Nikeji Sava je bio srdačno dočekan. Za cara Teodora Laskarisa to je značilo da u Srbiji može dobiti jednog saveznika više, i to na Balkanu, za borbu protiv Latina (...) Za patrijarha to je značilo vraćanje istoku i njegovom uticaju jedne zemlje, koja je bila u opasnosti da postane papinska domena. Oni s toga pristadoše da srpsku crkvu priznaju avtokefalnom. Za arhiepiskopa samostalne srpske crkve bi posvećen sam Sava, jedna od najjačih ličnosti tadašnje Srbije, čovek sa mnogo veza među Srbima.“
Sava je u Nikeji posvećen za arhiepiskopa „sve srpske i pomorske zemlje“, a to je značilo da ima pravo da upravlja crkvom, da rukovodi izborom episkopa, rukopolaže sveštenike, organizuje teološko obrazovanje i širi versko učenje.
Centar u Žiči
Dobijanjem samostalnosti srpska crkva stekla je pravo sazivanja arhijerejskog sabora koji je samostalno birao i posvećivao srpske episkope i arhiepiskopa. To je značilo i da novi crkveni poglavari više nisu morali da odlaze u Nikeju na čin posvećenja, već su ceremonije ustoličenja obavljane u Srbiji.
Sava je za sedište arhiepiskopije odabrao Žiču, zadužbinu brata Stefana. Tako su srpske zemlje počele da dobijaju episkopije, vladičanska sedišta, manastire, sveštenike, a samim tim i kulturu, obrazovanje, zakone... Središte arhiepiskopije u Žiči postalo je duhovni centar mlade srpske države. Srbija je tako za vlade Stefana Prvovenčanog dobila dve velike tekovine u svom državnom razvoju: postala je kraljevina i dobila je svoju samostalnu crkvenu organizaciju.
Drugi arhiepiskop Sava je izabrao svog naslednika
Kad je odlučio da se povuče sa arhiepiskopskog trona, Sava je na crkvenom saboru u Žiči 1233. godine za svog naslednika predložio Arsenija Prvog, svog najodgovornijeg učenika i u to vreme najvećeg podvižnika u žičkom bratstvu. Sava je znao da od ličnosti naslednika umnogome zavisi dalja sudbina srpske crkve i države.
Sutra: Joanikije II
Kurir.rs/ Momčilo Petrović
NE PROPUSTITE
