Knjiga „Novih 147 priča iz zanimljive istorije Srba” (Laguna, 2022) Momčila Petrovića predstavlja kratke i upečatljive priče iz istorije Srba koje većina čitalaca nikada nije čula, niti je o njima išta znala. Autor bez zadrške i argumentovano piše o ljudima i događajima koji su od javnosti namerno i sistematski vešto skrivani.
U knjizi možete otkriti koje su porodice pre sto godina stekle kapital iskorišćavajući decu kao robove, koji je svetac prodavao novine u Beogradu i kako se dogodilo da se podižu spomenici mešetarima koji su srpskoj vojsci u Velikom ratu liferovali trule opanke. Osim toga, saznaćete šta su sveštenici radili u partizanima i koji su skandali obeležili komunističku revoluciju.
Jesu li se Srbi zaista surovo oslobađali svojih ostarelih članova porodice? Koji je mladi srpski pesnik zbog sukoba sa najmoćnijim čovekom Kraljevine Srbije izvršio samoubistvo probovši se šestarom u oko? Kako je snimanje jednog filma zloupotrebljeno da se u Tekiji sruši crkva? Da li je istina da je legendarni pisac bio saradnik okupatora Beograda u Prvom svetskom ratu?
Odgovori na ova pitanja i još mnogo interesantnih otkrića, od kojih su neka iznenađujuća i šokantna, nalaze se između korica knjige Momčila Petrovića „Novih 147 priča iz zanimljive istorije Srba” (Laguna, 2022), a Kurir vam predstavlja neke od delova ove knjige.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trst je vekovima bio deo Austrijskog carstva, iako su većinu stanovništva u njemu činili Italijani. Posle Prvog svetskog rata, u kojem je Italija od 1915. učestvovala na strani pobednica, ova zemlja ga je pripojila sebi, uz još neke delove današnje Slovenije i jadranske obale.
U Drugom svetskom ratu Italija se borila na strani Sila osovine. Kapitulirala je 1943. godine, posle čega je potpala pod okupaciju Nemačke. Prvog maja 1945. godine partizani iz 4. armije, pod komandom Petra Drapšina, i 9. slovenačkog korpusa oslobodili su Trst. Tito je hteo da ovaj grad uključi u novu Jugoslaviju.
Ruski zagrljaj
Ovome su se usprotivili zapadni saveznici, koji su se bojali prodora komunizma u Italiju, pa je na Jugoslaviju izvršen jak diplomatski vojni pritisak. Premijer Velike Britanije Vinston Čerčil zahtevao je od američkog predsednika Harija Trumana da se zajedno suprotstave jugoslovenskim trupama.
Jugoslovenska armija je imala punu kontrolu nad gradom sve do 12. juna 1945. godine, a onda su se partizani povukli. Sporno područje stavljeno je pod zapovedništvo i nadzor savezničke vrhovne komande, a jugoslovenske trupe na tom prostoru su ograničene na 2.000 vojnika.
Ovo nije donelo mir na granici. S italijanske strane linije razdvajanja bile su stacionirane jedinice poljskih emigranata u sastavu britanske armije. Avijacija je neprestano narušavala vazdušni prostor Jugoslavije. Ali tada smo uzvraćali, pa je u avgustu 1946. jedan američki avion oboren, a drugi prisilno spušten, posle čega je ova praksa prestala.
Mirovnim ugovorom u Parizu 1947. godine formirana je Slobodna teritorija Trst pod kontrolom Ujedinjenih nacija. Bila je podeljene na Zonu A, sam grad Trst i pripadajući obalni pojas, i Zonu B, koja je zahvatala deo Istarskog poluostrva. Zona A stavljena je pod zajedničku komandu američke i britanske vojske, a Zona B pod komandu Jugoslovenske armije.
Koristeći zategnutost odnosa Tita i Staljina 1948. godine, SAD, Britanija i Francuska zatražile su da Jugoslavija celu Slobodnu teritoriju Trsta vrati Italiji. Ali kad se Tito usprotivio Staljinu, privremeno su odustali od ovog zahteva, računajući da će tako Jugoslaviju istrgnuti iz „ruskog zagrljaja”.
Šest godina kasnije Zona A pripojena je Italiji.
U jugoslovenskim gradovima se te 1954. godine demonstriralo uz povike „Trst je naš!”, a studenti su u Beogradu jurišali na američku i italijansku ambasadu. Ostao je zapis da je jedna vojnička jedinica marširala od beogradskih Terazija do Slavije - kažu da su to bili Crnogorci, Nikšićani - i pevala: „Druže Tito, ajmo u Milano, da jebemo Silvanu Mangano”. Pomenuta Silvana je bila italijanska glumica, poznata po lepoti i bujnom poprsju.
A Moša Pijade, predsednik Narodne skupštine Jugoslavije, na mitingu na beogradskoj Dunav stanici osvrnuo se na američku ambasadorku u Rimu Kler But Lus, koja se zalagala za davanje cele Zone Italiji:
- Gospođi imam da poručim da nudi samo ono što je njeno. Znamo mi da je u tome vrlo uspešna.
Ma koliko bila prostačka, ova je aluzija imala svoju realnu osnovu.
Pisac za decu
Ambasadorka, političarka desne orijentacije, književnica i supruga izdavača Tajma i Lajfa, bila je sklona promiskuitetu. Ovu njenu osobinu iskoristila je britanska obaveštajna služba, poturivši joj 1942. svog mladog agenta za ljubavnika sa zadatkom da prikupi informacije o odnosu Vašingtona prema Čerčilu i kolonijalnoj politici Londona.
Britanci se nisu poneli kao džentlmeni, pa je njihove šale na račun Lusove posle rata na jednom prijemu čuo i naš ambasador Vladimir Popović. On je svoja saznanja prosledio u Beograd, pa je priča došla i do Moše Pijade. Italijani su uzeli Trst.
Britanski agent je posle rata postao pisac za decu, jedan od najpoznatijih na svetu. Knjige su mu prevođene i kod nas: „Čarli i fabrika čokolade”, „Džejms i džinovska breskva”... Zvao se Roald Dal.
Momčilo Petrović
NE PROPUSTITE
