Sremska Mitrovica je dobila ime po svetom Dimitriju. Bazilika svetog Dimitrija je pronađena sedamdesetih godina prilikom izgradnje stambenog objekta u samom centru ovog grada. A tu je i nadaleko čuvena Carska palata. Koja se priča krije iza ovih antičkih objekata, za gledaoce Pulsa Srbije otkrio je novinar Nemanja Živković.
Sremska Mitrovica danas baštini bogato arhitektonsko nasleđe koje potiče iz antičkog perioda. Kada govorimo o antici na teritoriji današenje Mitrovice mi zapravo govorimo o rimskom gradu Sirmijumu koji je ovde postojao od prvog veka nove ere sve do 581. godine kada je grad nestao u naletu Avara.
- Mi se danas nalazimo na jednom od najvrednijih arheoloških lokaliteta ne samo u Mitrovici i u Srbiji, nego i u Evropi. A taj lokalitet predstavlja arhitektonske ostatke nekadašnje Carske palate Sirmijuma. Ovaj prostor predstalja ostatke rezidencijalnog dela velikog kompleksa. Kompleks je sadržao oficijalni deo, rezidencijalni deo, sadržao je carsku žitnicu ili horeu i hipodrom, odnosno cirkus - kaže etnolog Dušanka Stanković.
rema istraživanjima po dubini temelja i zidova, Carska palata u Sirmijumu je bila dimenzija približnih savremenom objektu koji je pokriva.
- Bila je spratna građevina. Uništena je 582. Godine kad je grad pao pod avarsku vlast i kada je u jednom velikom požaru veliki deo tadašnjeg Sirmijuma izgoreo. Upravo ono što je bilo izgrađeno od drveta i zapaljivog materijala. Većina građevina u tom periodu je građena od opeke koja je proizvođena u brojnim opekarskim radionicama u Sirmijumu, kao vezivni materijal je korišćen malter a za ukrašavanje su korišćeni mozaički podovi. Zidovi su bili malterisani i ukrašavani freskama nešto od toga se čuva u Muzeju Srema i tamo se nešto od toga može videti - dodaje sagovornica Kurir TV.
Sve ove lokacije u Sremskoj Mitrovici su arheološki istražene i obrađene. Ostaci carske žitnice se danas nalaze na otvorenom, u okviru gradskog trga. Carska palata je pak u zatvorenom prostoru i svako je može posetiti i saznati kako su se gradile i ukrašavale građevine imperijalnog karaktera.
- A to su sistemi podnog grejanja ili hipokaust, zatim ostaci sanitarnog dela, pa i ovakav jedan prostor na kome se mi sada nalazimo, a koji je predsavljao trpezariju u današnjem smislu reči. Gde su podovi bili ukrašeni mozaicima, geometrijskim formama i prostor koji je sadržao fontanu, koja se nalazi iza nas - priča Stanković.
Na ovom prostoru je nađeno preko 365 metara kvadratnih mozaičkih podova.
- Kao što se može videti ovde se mozaici u rasponu od nekoliko vekova menjali su svoj izgled, odnosno forme kojima su ukrašavani, kako od ovih antropomorfnih formi sa predstavama božanstva do geometrijskih formi i raznih prepleta, i to su neki motivi karakteristični za period od drugog do četvrtog veka. I oni se mogu videti na raznim lokalitetima iz perioda antike širom Evrope - priča Dušanka Stanković.
Veliki broj rimskih imperatora je boravio u Carskoj palati u Sirmijumu. Graditelj ove rezidencije nije tačno utvrđen.
- Još od vremena Domicijana ovo je ovo je povremeno boravišete rimskih imperatora. Neki od njih su i upravljali iz Sirmijuma ili su rođeni ovde. Tako da danas se govori o pet imperatora koji su rođeni na prostoru Sirmijuma i koji su upravljali carstvom i šesti je sin cara Konstantina, Konstancije Drugi. Tako da period koji ovde prezentujemo jeste taj kraj trećeg i početak četvrtog veka kada je palata imala najreprezentativniji izgled jer to je period kada je Sirmijum jedna od četiri prestonica rimskog carstva - kaže etnolog.
Sirmijum se od početka razvija kao tipičan rimski grad. Sem palate, tu su bile i terme – skup bazena koji su imali hladnu vodu i u kojima se voda zagrevala. Grad je snabdevan odom uz pomoć akvadukta.
- Taj akvadukt bio je vidljiv sve do dvadesetog veka i trasa tog akvadukta je poznata. Bio je dugačak 15 kilometara, voda je dovođena sa izvora Vranjaš sa Fruške gore. Taj izvor i danas postoji i slobodnim padom i posebnim načinom gradnje voda je dovođena do rezervoara i dalje je vođena i korišćena za razne reprezentativne objekte kao što je palata, kao što su terme i druge vile urbane koje su pronađene u ovom najužem gradskom jezgru - ističe Stanković.
Vile Urbane su osim sanitarnog dela sadržale i sistem podnog grejanja, koji je bio specifičan za severne delove Rimskog carstva. Osim što su grejali podove, ugrađivali su i šuplju opeku cevastog oblika u zidove i na taj način ih grejali.
- Na Carskoj palati Sirmijuma danas je sačuvan sistem podnog grejanja prefurnijum koji je počinjao u unutrašnjem dvorištu, ovde gde se mi sada nalazimo, nalazile su se zidane zasvođene peći koje su se nazivale prefurnije. Mi danas u našem jeziku za te zidane poljske peći koristimo izraz furuna, verovatno taj latinski koren reči smo sačuvali do današnjeg vremena. Iz tih kanala, zasvođenim kanalima su se nalazili ispod poda. Ispod svih podova postojala je mreža kanala koji su bili zidani od opeke sa stubovima koji su nosili ploču poda. Kroz taj sistem topao vazduh je cirkulisao, zagrevao je opeku i ona je…sistem podnog grejanja je funkcionisao po današnjem sistemu kaljavih peći gde je ta zagrejana opeka zadržavala toplinu poda. Taj sistem se arheološkim istraživanjima pokazao kao sistem koji je naknadno dograđen u palatu. Znači, dolaskom iz toplih mediteraskih krajeva na ove prostore, rimljani nisu poznavali sistem grejanja i potrebu za zagrevanjem prostora. Nakon provedenih nekoliko surovih zima u ovim krajevima, jednostavno su našli način da izgrade neki sistem koji je služio za zagrevanje tih velikih, luksuznih prostora - kaže Stanković.
Osim velelepne Carske palate, Sirmijum ima još jedan antički lokalitet od velikog značaja - baziliku svetog Dimitrija. Dušanka nas je odvela da je vidimo.
- Kada govorimo o periodu kasne antike ne možemo da ne govorimo o ranom hrišćanstvu i prvim hrišćanima koji su ovde postojali, koji su ovde stradali i kasnije proglašeni za mučenike i za prve hrišćanske svece. Jedan od takvih je svakako sveti Dimitrije koji je ostavio traga ne samo u hrišćanstvu nego i na prostoru današnjeg grada - kaže ona.
Sremska Mitrovica je dobila ime po svetom Dimitriju. Bazilika svetog Dimitrija je pronađena sedamdesetih godina prilikom izgradnje stambenog objekta u samom centru Sremske Mitrovice.
- Ona je podignuta 425. Godine i veom kratko je trajala. U prvom pohodu Huna 480. godine je stradala. I sada su prezentovani u temeljima zgrade u zastakljenom prostoru su prezentovani ostaci tih svešteničkih sedišta i jedan deo oltara. 50:45 50:54 Sveti Dimitrije je jedan od najvažnijih hrišćanskih svetaca koji je vezan za grad. Prema nekim legendama pogubljen je u jednom velikom stradanju hrišćana 304. godine i da je pre svoje smrti izjavio da će se vratiti u ovaj grad. Na to se nadovezuje priča da je u srednjem veku ovde postojao grad koji je posvećen svetom Dimitriju “sinita sancta Demetri” i današnji naziv Mitrovica je u stvari sećanje na tog sveca koji je svojim žvotom i mučeništvom vezan za grad - pbjašnjava etnolog.
Sirmijum i Sremska Mitrovica su neodvojivi. Kada šetate ulicama i trgovima, zapravo hodate po istoriji. Neki kažu da je Srbi imaju viška. Možda, jer živimo u srcu Balkana, možda jer se teritorija današnje Srbije sviđala raznim carevima, kraljevima i despotima koji su je birali za život. Života je bilo, to je sigurno.
Kurir.rs/Nemanja Živković
NE PROPUSTITE
