Oko 17 vekova stara misterija Petničke pećine kod Valjeva počela je da se otkriva. Ljudi sahranjenih u njenoj dubini, čije su skelete pre dve godine pronašli mladi speleolozi valjevskog Društva istraživača, nisu ubijeni. A na tako skrovitom i teško dostupnom mestu sahranjeni su jer su najverovatnije umrli od kuge.
Skeleti 28 individua, od kojih većina pripada deci i adolescentima uz nekolicinu odraslih, pronađeni su u pećinskoj vodi i to je za istraživače ove dugo skrivane arheološke tajne bio početni zbunjući podatak. Uz to, nizala su se i pitanja ko su ti ljudi i zašto bi ih neko sahranio u pećini? No, korak po korak, klupko misterije o jedinstvenoj nekropoli počelo je da se raspetljava.
Tela u Petničkoj pećini sahranjena identično kao i u pećini na Kordunu
- Najpre, ispostavilo se da ovo nije jedina takva grobnica na Balkanu. Zahvaljujući našem kolegi dr Domagoju Pertiću iz Arheološkog muzeja u Dubrovniku, saznali smo da je na području Korduna 1995. godine, takođe igrom slučaja, otkrivena pećina u čijoj dubini je bilo sahranjeno 35 individua. Kordun i Petnica za sada su jedini primeri kolektivnog pećinskog sahranjivanja u Evropi – počinju priču arheolozi Vladimir Pecikoza i Radivoje Arsić.
Ono na šta se s nestrpljenjem čekalo, rezultat analize kostiju, povezao ih je sa pretpostavkom zašto su one pohranjene u pećini, što opet ima veze i sa skeletima pronađenim na Kordunu.
Umrli od kuge pa sahranjeni na skrovitom i nedostupnom mestu
- Analiza je pokazala da na skeletima nema patoloških tragova nasilne smrti i da su ti ljudi umrli prirodnim putem. Mislimo da je uzrok njihove smrti virusna ili bakterijska infekcija, odnosno, kuga, lepra ili kolera. Jer, srećom, sa lokaliteta na Kordunu imamo i pisane izvore o populaciji koja je u 2. i 3. veku živela u tom delu provincije Dalmacije, koji svedoče o tome da je ona bila pogođena jednom od epidemija kuge koja je zahvatila Rimsko carstvo. Pošto je analiza izotopom ugljenika C-14 pokazala da i kosti iz Petničke pećine datiraju iz tog vremenskog perioda, pretpostavljamo da su ti ljudi, kao i stanovništvo na Kordunu, bili žrtve zaraze, pa su iz tog razloga i sahranjeni u dubini pećine – kažu.
Pecikoza dodaje da zbog toga smatra da ovakvih a neotkrivenih pećinskih grobnica ima još u dinarskom masivu koji obuhvata Hrvatsku, BiH, Crnu Goru i zapadnu Srbiju. A da bi se sumnja o uzroku smrti potvrdila, uzorci kostiju su poslati u Nemačku, gde će ih na Institutu Maks Plank ispitati dr Maria Spyrou sa Univerziteta Tubingen koja se bavi patogenima tokom istorije ljudske civilizacije, koja će obaviti i njihovu DNK analizu.
Ko su bili ti ljudi, lokalci ili antički migranti?
Ono što je nedostajući deo ove petničke „slagalice“ jeste ko su zapravo ljudi sahranjeni tako da vekovima njihovi ostaci ne budu pronađeni – lokalno stanovništo ili došljaci?
- Zbunjuje činjenica da iz vremena kada datiraju skeleti, u neposrednoj blizini pećine nema pronađenih tragova nekog naselja. A da bi se sahranilo skoro 30 osoba, potrebno je da tu živi populacija od minimum 100 ljudi. Zbog toga, u obzir dolaze sledeće teorije. Jedna je da su žrtve zaraze bili svojevrsni antički migranti koji su došli sa istoka, kratko se ovde zadržali i nastavili put ka zapadu carstva, za šta nisu nužno morali da grade naselje, već su mogli da žive pod šatorima. Druga teorija je da se radi o lokalnom stanovništvu, ali lokaciju gde su živeli još nismo pronašli – razmišljaju Arsić i Pecikoza.
Inače, period iz kojeg potiču sahranjeni i u Petnici i na Kordunu, predstavlja vrlo turbulentno vreme - od cepanja jedinstvene Rimske imperije, sve do Seobe naroda. Tada je u provincijama Dalmacija i Mezija, kojoj pripada i ovaj deo Srbije, živelo romanizovano stanovništvo keltskog, tračkog ili mešovitog porekla, a kroz celo područje su, najčešće radi pljačke a potom i naseljavanja, prolazila razna varvarska plemena sa istoka, od Sarmata do Gota.
I kako su njihova tela dospela u pećinsku vodu?
Kako su skeleti u Petničkoj pećini završili u vodi, takođe je razrešeno novim istraživanjem.
- Definitivno smo utvrdili da su tela bila položena na prirodnoj stenovitoj polici, ali da je u jednom trenutku ona uništena, tako što je na nju pao ogromni kameni blok sa tavanice pećine. Pećina je, inače, stalno hidrološki aktivna i iako je dvorana gde su ti ljudi sahranjeni tada bila suva, verujemo da se nekada jedan od pećinskih kanala otvorio i da je voda tako prodrla do lokaliteta gde su bili skeleti – objašnjava Danilo Tomić, speleolog Društva istraživača „Vladimir Mandić Manda“.
Cvijićev premer i legenda o aždaji „koja se kupa u pećini“
Poslednje istraživanje ovog jedinstvenog arheološkog lokaliteta poklopilo se sa 130-tom godišnjicom od kako su Petničku pećinu počeli da ispituju velikani srpske arheologije Đorđe Jovanović i Mihailo Valtrović i geograf Jovan Cvijić. Na isti način, valjevskim arheolozima sada se pridužio i dr Aleksandar Petrović, profesor Geografskog fakulteta u Beogradu.
- Cvijićev premer Petničke pećine pokazao se tačan u milimetar. On je pretpostavio da postoji prirodna veza između pećinskog jezera i vrela rečice Banje, što se takođe pokazalo kao tačno, ali mi smo sada otkrili da nije reč o jednom, nego o čitavom spletu i lavirintu kanala, od kojih je većina pod vodom, a koji povezuje pećinsko jezero i izvor – kaže dr Petrović.
Kada raste nivo jezera, raste i nivo Banje, i obrnuto. Taj prirodni proces, kombinacija kretanja vode i strujanja vazduha, stvara i karakterističan zvuk, zbog čega je nekada narod jezero u pećini nazvao Aždajino, verujući da nepoznata buka dolazi od toga „što se aždaja kupa u jezeru“. Tako da i ta narodna legenda vezana za Petničku pećinu, zahvaljujući ovom naučnom interdisciplinardnom pristupu, dobi svoj „rasplet“.
Kurir.rs/Blic
Preneo: M. N.
NE PROPUSTITE
Bonus video:
