SPOMENIK VEČNOJ LJUBAVI - PRIČA O JEDNOM VAJARSKOM DELU

Đorđe Jovanović bio je jedan od najznačajnijih srpskih vajara s kraja devetnaestog i prve polovine dvadesetog veka, predstavnik akademizma, član SANU. Studirao je na Tehničkoj školi u Beogradu, na odseku za arhitekturu, potom na Akademiji likovnih umetnosti u Beču, Minhenu i Parizu gde je i diplomirao vajarstvo 1890. godine. Bio je nastavnik crtanja u Prvoj beogradskoj gimnaziji, potom profesor i direktor Umetničko-zanatske škole. Neko vreme živeo je u Parizu. Posle rata, do penzionisanja 1926. godine, radio je kao profesor u Četvrtoj beogradskoj gimnaziji i kao inspektor Ministarstva građevina. Prvi put je izlagao na Pariskom salonu i Svetskoj izložbi u Parizu 1889. godine, gde je dobio bronzanu medalju. Na Svetskoj izložbi 1900. godine u Parizu dobio je zlatnu medalju. Samostalno je izlagao prvi put u Novom Sadu 1905. godine, a potom često u Beogradu. Bio je jedan od osnivača umetničkog društva Lada, i njen član do 1910. i od završetka Prvog svetskog rata do 1932. godine. Izradio je mnogobrojne spomenike i biste u Srbiji (spomenik Kosovskim junacima u Kruševcu, spomenik knezu Milošu Obrenoviću u Požarevcu, spomenik Branku Radičeviću u Sremskim Karlovcima, spomenik Josifu Pančiću i spomenik Vuku Karadžiću u Beogradu i dr. Posle pobede nad Turcima 1912. izradio je skulpturu Pobednik, a za vreme bombardovanja Beograda u Prvom svetskom ratu video sve strahote i izvajao grupe Žrtve bombardovanja i Žrtve rata. Ostavio je za sobom brojne vajarske radove na Novom groblju u Beogradu, kojih je do danas idetntifikovano 33.

Prvi zanos

Đorđe Jovanović se prvi put oženio tokom studija u Minhenu 1889, sa Nemicom, Emom Viktorijom Šajtler. Iz tog braka rodila su se dva sina, Aleksandar i Mirko. Nakon razvoda, otac je oba sina prebacio u Pariz gde je nastavio obrazovanje. Njegov sin Mirko (23 godine), kao dobrovoljac, član Legije stranaca, poginuo je u Prvom svetskom ratu, u bitci na Marni. Đorđe Jovanović je prešavši albansku golgotu, otišao u Francusku, gde je izradio remek-delo Za Otadžbinu, koje predstavlja glavu poginulog vojnika, u stvari njegovog sina Mirka, “koga nije mogao da preboli“ kako navodi istoričarka umetnosti Vera Jovanović. Njegov drugi sin Aleksandar prešao preko Albanije sa srpskom vojskom i stigao do Francuske sa ocem (Aleksandar je kasnije živeo u Maroku i u duhu srbizacije imena uzeo ime Branko).

Nova ljubav u Parizu

Posle smrti Eme Viktorije Šajtler (umrla je u duševnoj bolnici kraj Minhena 1928.), Đorđe Jovanović je u Parizu je upoznao devojku Parižanku, model - 18 godina mlađu, 15- godišnju Margaretu Rober, koja mu je prvo pomagala oko dece, a zatim postala i supruga. Njegova umetnički građena i ukrašena vila u beogradskoj Skerlićevoj ulici broj 6 bila je pravi umetnički dom. U toj kući sa velikim ateljom, on će izvajati sjajna dela i mirno proživeti uz svoju drugu suprugu, Francuskinju, obožavanu lepoticu Margo. Ljubav koja je postojala između njih nije izražena rečima, kao što je to bio slučaj sa pesnicima i književnicima koji su svoje muze opevali, a svoju ljubav opisali. Ljubav Đorđa Jovanovića ostala je izrečena i ovekovečena u kamenu. Mi danas, Margo prepoznajemo u predstavi Tuge (1907), umetnikove muze, od kojih je jedna upravo ovde na njegovom grobu u njegovom zagrljaju. Ona je inspiracija, nadahnuće, nikad u potpunosti razotkrivena tajna umetnikovog stvaralaštva. Lik voljene Margo, kao u Tuzi - ženi sa velom po tipu barokne Donna velata, vidi se i u Gordosti (1897) i Studiji (1921), možda u lirskom Mirisu ruža (1913), poetičnom Proleću (1902). ali i u Napuštenoj (1907), Bahantkinji (1918), Voću (1929), Odmoru (1930), alegorijskim predstavama reka (Dunavska nimfa 1912, Neva 1902).

Stotinu lica tuge

Mora se istaći da je Đorđe Jovanović uradio više modela tuge – Devojka pod velom (muza), a neki su njegovu Margo prepoznali i u liku Žaleće Srbije na grobu Živojina Mišića. Vojvodu Mišića i vajara Jovanovića vezivale su spone prisnih odnosa i služenja srpstvu, čemu su se predano posvetile i njihove supruge Nemica Lujza (Krikner) – Mišićeva žena i Francuskinja Margerita. Koliko je Đorđe voleo svoju suprugu govori i činjenica da se imanje Jovanovićevog ateljea u Skerlićevoj ulici vodilo se na Margaretu, što je bilo bez presedana u to vreme. Đorđe Jovanović je preminuo 26. marta 1953. gocine. Dvanest godina kasnije preminula je i njegova voljena a Margo. Njenu sahranu je organizovala ćerka Đokine sestre Jelene, Radmila Karađorđević, supruga princa Đorđa Karađorđevića. Danas na vajarevoj grobnici u kojoj počiva i njegova supruga Margo uzdiže se skulptura u kamenu u kojoj je vajar ovekovečio sebe, ali i svoje dve velike ljubavi – ljubav prema umetnosti – vajarstvu i ljubav prema svojoj muzi – supruzi Margo.

JKP "Pogrebne usluge" Beograd