Olivera i Mara spasavale Srbiju iz harema: Poslate u Carigrad kao zalog miru, a Bajazit je do ušiju bio zaljubljen u lepu Srpkinju

U složenim odnosima srednjovekovne Srbije i Osmanskog carstva, dve Srpkinje ostavile su dubok trag kao supruge turskih sultana – Olivera Lazarević i Mara Branković, žene čije su sudbine spojile politiku, diplomatiju i lične žrtve.

Inače su obe srpske sultanije bile u srodstvu. Olivera Lazarević je baba-tetka Mari Branković tj. Mara Branković je unuka starije sestre Olivere Lazarević, Mare Lazarević-Branković po kojoj je i dobila ime Mara.

- Oliveru je u turski harem poslao Srpski državni sabor 1389. godine, odmah nakon pogibije njenog oca kneza Lazara u Kosovskoj bici 1389. godine. Obezglavljena Moravska Srbija, sa maloletnim sinom kneza Lazara kosovskog, Stefanom Lazarevićem, je bila prinuđena da potpiše mir sa Turskom, a glavni garant tog mira je bio Oliverin brak (uobičajena  srednjevekovna praksa) - navodi se i dodaje:

Bajazit do ušiju bio zaljubljen u prelepu Srpkinju

- Jedan od uslova tog mira između Moravske Srbije i Turske 1389. godine bio je, pored plaćanja određene novčane sume i vojne pomoći, i neprimoravanje Olivere Lazarević da pređe na Islam. Olivera je tako provela 13 godina u Bajazitovom haremu kao Pravoslavna hrišćanka.

Ispostavilo se da je brak između Olivere i Bajazita bio pun pogodak za tadašnju Srbiju jer je Bajazit do ušiju bio zaljubljen u prelepu Srpkinju, koja je bila izuzetno obrazovana i pametna devojka za svoje doba i koja je mudro koristila tu svoju moć.

- Olivera se nije mnogo mešala u dnevno političke odluke svog muža Bajazita ali kad se radilo o pitanjima Srbije, pravoslavlja i srpskog naroda, nijedna od tih odluka nije mogla da prođe mimo nje. Na svaki način je pokušavala da izvuče neku korist od njega za Srbiju. Postoje mnoga svedočanstva da je veliki broj pravoslavnih Hrišćana upravo sultanija Olivera spasila od nasilne islamizacije - navodi se na Fejsbuk stranici "Istrorija Srba".

Mnogi poznavaoci osmanske istorije upoređuju našu Oliveru i političku moć koju je ona imala sa rođenom Ruskinjom sultanijom Hurem koja je bila žena kasnijeg sultana Sulejmana "Veličanstvenog" (1520 – 1566) i koja je postala popularna u poslednje vreme zahvaljujući turskoj seriji "Sulejman".

Za razliku od Olivere koja je sprečavala Tursku da ponovo udara na Srbe i pomagala Srbiju na svaki način, Hurem se ni u jednom trenutku se nije obazirala na svoju rodnu Rusiju i za vreme njenog nesumnjivo velikog uticaja u Carigradu, Turci su imali čak četrdesetak pljačkaških pohoda na teritorije Rusije, gde je Hurem rođena. Hurem se zanimala samo za sebe i sve podređivala isključivo sebi i svojoj deci.

Olivera je odlično balansirala odnose između muža sultana Bajazita i brata despota Stefana. U Bajazitovom haremu je od početka do kraja braka zauzimala apsolutno prvo mesto. Nije se odvajala od Bajazita, a pratila ga je čak i u bojevima u kojima se ponekada priključivao i njen brat despot Stefan.

- Tako je 1402. godine, u bici kod Angore (Ankare), nakon ogromnog turskog poraza, Olivera zajedno sa mužem završila u zarobljeništvu kod tatarskog emira Tamerlana (ili mongolskog kana Timura, ista ličnost je u pitanju). Temerlan je mučio Bajazita, koji je na kraju skončao u njegovom zarobljeništvu ali je bio oduševljen Oliverom kao sestrom ratnika despota Stefana kom se iskreno divio. Gledao je Temerlan srpske teške vitezove konjanike u sjajnim oklopima sa crnim pelerinama i zlatnim krstom (u znak žalosti za knezom Lazarom), kako jurišaju kao ludi na Tatare i nikada pre toga nije video takvu konjicu koja je na njega ostavila veoma jak utisak - navodi se.

Zbog toga je Temerlan i pustio Oliveru iz zarobljeništva bez ikakvog otkupa, odakle se ona vratila kod brata u Srbiju.

Ostatak života Olivera je provela mirno u Beogradu u bratovljevoj tvrđavi koja i danas može da se vidi kada šetate Kalemegdanskim parkom.

Nije bila srećna

- Za razliku od svoje baba-tetke Olivere, Mara Branković nije bila srećna u braku sa očigledno homoseksualnim turskim sultanom Muratom II, koga žene uopšte nisu zanimale tj. zanimale su ga toliko samo da dobije potomstvo. Mara je bila gurnuta u stranu, daleko od političkih zbivanja i čak poslata Bursu iz Carigrada ali je u Bursi upoznala jednu robinju, koja je na neki način Muratu II rodila naslednika, budućeg sultana Mehmeda II Osvajača - navodi stranica.

Mara je ključno učestvovala u odgajanju budućeg velikog turskog osvajača Mehmeda II, vaspitavala ga je i brinula o njegovom obrazovanju. Čak ga je naučila srpski jezik, koji je tada bio drugi zvanični jezik na osmanskom dvoru.

Marina prava istorijska uloga počinje zapravo tek posle smrti njenog muža Murata II, 1451. godine, kada ga je Mehmed II, za koga tvrde da je bio Muratov sin, nasledio. Mehmed II nije dao da se Mara preuda, po tadašnjem turskim običajima, već joj je dozvolio da se vrati u Srbiju kod svog oca u Smederevo.

Mari su Turci vratili oblast Dubočice oko današnjeg Leskovca kojim je Mara upravljala i bila izuzetno bitan politički faktor po povratku u Srbiju.

- Kad je Mehmedu umrla biološka majka Huma, on je ostao vrlo vezan za Maru. U svim službenim dokumentima Mehmed je Maru zvao "moja majka", "moja maćeha" a to čini čak i njegov sin Bajazit II. Mara je nakon smrti oca 1456. godine zastupala politiku da Srbija treba da bude u savezništvu sa Osmanskom imperijom za razliku od svog brata Lazara Brankovića koji je više težio savezništvu sa Mađarima i borbi protiv Turaka - piše stranica.

Zbog toga je ušla u otvoreni sukob sa bratom zbog kog je bila prinuđena da se vrati u Carigrad kod sultana Mehmeda II kod koga je nastavila da ima zavidan uticaj. Sultan joj je dao jedno veliko imanje u nekadašnjem Ježevu (danas Dafni u Grčkoj u blizini Sera) i tu je Mara provodila dane sve više se posvećujući pravoslavnoj veri i molitvi koju nikada nije napuštala.

Tu na raskrnici između tadašnje Srbije i Svete gore, na putu za Carigrad i u okolini imanja svetogorskih manastira, Mara je provdila dane tako što se bavila i diplomatijom i čak bila ključ kod izbora nekoliko carigradskih patrijaraha.

Svaka visoka delegacija koja je išla sa zapada do Carigrada dolazila bi najpre do Mare Branković da se raspitaju o situaciji na carigradskom dvoru, običajima, načinu obraćanja turskim sultanima i slično.

- Mara je čak nastavila da koristi pečate države Srbije i njenog oca i u poslednjim danima srpske državnosti, a nesebično je pomagala manastire, sirotišta, prepisivačke škole...
Umrla je u Ježevu kod Sera 1487. godine i sahranjena u obližnjem manastiru Kosinici. Ni Olivera, niti Mara nisu imale svoje potomstvo i obe srpske sultanije su se svim silama borile za Srbiju, krštene su kao pravoslavne, živele čitav život kao pobožne pravoslavne Srpkinje i umrle kao pravoslavne Srpkinje - zaključuje se.

Kurir/ Istorija Srba