HRAM SVETOG SAVE, NAJVEĆI SRPSKI PRAVOSLAVNI HRAM: Čudo ni na nebu ni na zemlji

Impozantni krst, visine 10,5 metara, težine četiri tone i širok pet metara, koji se nalazi na centralnoj kupoli hrama, krije neverovatnu i tragičnu priču jednog od najboljih modernih vajara u Srbiji - Nebojše Mitrića, učenik Ivana Tabakovića.

Tadašnja komunistička vlast, akademici, slikari i pisci najoštrijim kritikama zasuli su umetnika i optužili ga da je njegov krst „previše moderan” i da „odudara od tradicije”.

Izabran je, na predlog tadašnjeg gradonačelnika Branka Pešića, od patrijarha srpskog Germana - da osmisli krst. Međutim, grupa intelektualaca - u kojoj su bili Petar Omčikus, Milan Komnenić, Rajko Petrov Nogo, Radovan Samardžić, Miroslav Pantić, Đorđe Trifunović, Sreten Petković, Dinko Davidov, Petar Peđa Ristić - piše peticiju Sinodu SPC, kojom se traži neusvajanje rešenja vajara Nebojše Mitrića, jer je „previše vizantijsko, bezdušno i neduhovno je”, jer je „odljudna pojava” koja na sebi ima „vizantijske krljušti” itd.

Ova agresivna kampanja tokom meseci je poprimila velike dimenzije, zadirući duboko u privatni život Nebojše Mitrića, koji je nastavio da radi pod nesnosnim pritiskom. Sinod, pak, odbacuje peticiju. Ali pritisak je bio prejak. Mitrić, očajan zbog reakcije, u avgustu 1989. godine ubija se u dvadeseto jutro pošto je sunce obasjalo krst na kupoli. Pucao je u sebe u Palmotićevoj ulici. Imao je 58 godina.

Kad se pobuna oko krsta smirila, Mitrićevo idejno rešenje konačno je priznato za najbolje, a ovom velelepnom pozlaćenom krstu danas se dive umetnici iz celog sveta. U umetnikovoj biografiji, pored brojnih vrhunskih vajarskih dela, upisana je i neobična priča o tome da je kao dete preživeo Holokaust.

Kad su nacisti vodili Jevreje u logor Sajmište, Nebojšina majka uspela je da ga sakrije ispod tezge obućarske radnje u Brankovoj ulici i tako mu je spasla život. Porodica mu je kasnije ubijena, a njemu je prezime promenjeno u Mitrić, po vlasniku obućarske radnje koji ga je usvojio.

Beograd dobio svoj krst i krov

Majstor Sava pozlatio krst Svetog Save

Majstor Sava Dimitrijević pozlatio je najveći krst na svetu u proleće 1989. godine. Prečnik kugle na njegovoj osnovi je dva metra. Izrađen je od najkvalitetnijeg čelika - prohroma, i pozlaćen zlatnim listićima od 24 karata. Centralni krst osveštao je patrijarh German.

Grandiozna konstrukcija podignuta je na zacrtanu visinu od 40 metara za 20 dana. Dnevni rast konstrukcije tokom radova bio je 2,5 metara. Kupola je podizana u „koracima” od 11 centimetara u jednom hodu. Beograd je sve to budno pratio.

„Naš grad je konačno dobio svoj krst i svoj krov”, prenele su novine te 1989. godine.

PODIZANJE

Pripreme:

- Izliven je armiranobetonski prsten u naosu hrama kao glavni nosivi deo kupole.

- Kupola je montirana u delovima na zemlji, sa 24 prozora, donjim prstenom, 24 lakim armiranobetonskim rešetkama i sfernim armiranobetonskim ljuškama (gornjom i donjom).

- Izrađena je hidro i termo izolacija, bakreni pokrivač i pozlaćeni krst težak četiri tone.

Podizanje:

- Koristilo se 16 hidrauličnih dizalica koje su gurajući, "potiskivale" kupolu prema gore.

- Podizanje je trajalo 40 dana, od sredine maja do 26. juna 1989.

- Vertikalni hod je bio u proseku 2 metra dnevno, izvođen u dvosačasnim podizanjima.

- Proces je pažljivo praćen sa više nivoa: preko 1.000 inženjera iz zemlje i sveta, pet TV stanica snimalo je podvig.

Zanimljivosti:

- U vreme podizanja, to je bio svetski podvig za masu od čak 4.000 tona i podizanje na visinu od 40 metara

- Metode primenjene pri podizanju kupole bile su do tada korišćene samo u SAD i tadašnjem SSSR-u.

- Podizanje kupole simbolično je povezano sa Vidvodanom, kada je prvi put održana liturgija pod njenim svodom.

Najveće kupole sveta

Katedrala Santa Maria del Fiore, poznata i kao florentinski duomo, je glavna crkva u Firenci, Italija. To je jedna od najvećih crkava na svetu i simbol grada. Kada je završena u 15. veku, bila je najveća crkva na svetu, a i danas ima najveću kupolu od opeke.

Završena 1471.

Građena 51 godinu

Visina kupole 54,8 m

Bazilika Svetog Petra je najveća crkva na svetu i jedna od najvažnijih hrišćanskih crkava. Nalazi se u Vatikanu, u Rimu, Italija.

Izgradnja bazilike je počela 1506. godine. Na izgradnji su radili neki od najvećih umetnika, uključujući Mikelanđela, Rafaela i Berninija.

Završena 1626.

Građena 120 godina

Visina kupole 49,9 m

Gol Gumbaz je mauzolej koji se nalazi u gradu Bijapuru u Indiji. Sagradio ga je sultan Muhamed Adil Šah, sedmi vladar Adilšahijske dinastije, kao svoju grobnicu. Izgradnja je počela 1626. godine i trajala je do 1656. godine, kada je sultan umro.

Završen 1656.

Građen 30 godina

Visina kupole 43,8 m

Panteon je hram posvećen svim bogovima. Nalazi se u Rimu, u Italiji. Sagradio ga je car Hadrijan u 2. veku nove ere. Panteon je jedan od najbolje očuvanih antičkih spomenika u Rimu. Izgrađen je od betona i mermera. Ima najveću betonska kupolu na svetu.

Završen oko 300.

Građen 10 godina

Visina kupole 43,2 m

Hram Svetog Save je najveći srpski pravoslavni hram i druga po veličini pravoslavna crkva na svetu, posle Hrama Hrista Spasitelja u Moskvi. Nalazi se na Vračaru, u Beogradu, na mestu gde je, prema predanju, spaljen Sveti Sava.

Završen 2020.

Građen 85 godina

Visina kupole 39,0 m

Aja Sofija je crkva i džamija koja se nalazi u Istanbulu, u Turskoj. Sagradio ju je vizantijski car Justinijan I. Bila je najveća crkva na svetu više od hiljadu godina. Nakon osvajanja Konstantinopolja od strane Osmanlija pretvorena je u džamiju.

Završena 537.

Građena 7 godina

Visina kupole 32,0 m

Katedrala Svetog Pavla je katedrala anglikanske crkve u Londonu, u Engleskoj.

Katedrala je jedna od najpoznatijih i najprepoznatljivijih znamenitosti Londona. Visinom od 111 m bila je najviša zgrada u Londonu od 1710. do 1963. god.

Završena 1710.

Građena 35 godina

Visina kupole 32,0 m

Tadž Mahal je mauzolej koji se nalazi u Agri, u Indiji. Sagradio ga je mogulski car Šah Džahan kao spomen svojoj ženi Mumtaz Mahal. Mauzolej je okružen veličanstvenim vrtom i ima kupolu od belog mermera koja je visoka 73 metra.

Završen 1648.

Građen 16 godina

Visina kupole 28,3 m

Aleksandar Panić i Ivan Čorbić

Bonus video: