U Trsteniku je postavljena spomen-ploča Vojislavu Voji Tankosiću, legendarnom komitskom vojvodi, na ulazu u zgradu bivše škole „Sveti Sava“, koja je za vreme Prvog svetskog rata bila Vojna bolnica i u kojoj je, 1915. godine, čuveni junak preminuo.
Trstenik mu se odužio sa dva spomen-obeležja i nazivom jedne ulice.
Prenosimo biografiju srpske legende iz arhive Narodne biblioteke „Jefimija“ iz Trstenika.
Vojislav Voja Tankosić (1881-1915), major srpske vojske, četnički vojvoda, legendarni junak. Rođen je 16. septembra 1880. godine u Rukladi kod Valjeva, od oca Pavla, kazandžije, i majke Milje. Nakon završene osnovne škole seli se sa roditeljima u Beograd, gde završava gimnaziju i Vojnu akademiju (1901). Sa 15. klasom završio je i Višu školu Vojne akademije (1905-1907).
Kao potporučnik je učestvovao u zaveri protiv kralja Aleksandra Obrenovića i u Majskom prevratu 1903. godine. Pre toga pomogao je vođama martovskih demonstracija 1903. godine da pobegnu čamcima na zemunsku stranu. Komandovao je vodom, koji je streljao braću Lunjevice, rođake kraljice Drage.
U svojstvu člana četničke organizacije upućen je zimi 1903/1904. u Skoplje, Bitolj i Solun, gde je radio na organizovanju četničkih akcija u Makedoniji. Tankosić je važio za jednog od najodvažnijih četničkih vojvoda i za dobrog strelca. Učestvovao je 16. aprila 1905. godine u borbi na Čelopeku kraj Kumanova u četi vojvode Savatija Miloševića. Nešto kasnije komandovao je četom u bici kod Velike Hoče. Nakon sklapanja srpsko-bugarske carinske unije, 6. jula 1905. godine, Tankosić je povučen u Srbiju, gde je odlikovan Ordenom Karađorđeve zvezde sa mačevima IV reda. Godine 1907-1908. bio je šef Gorskog štaba Istočnog Povardarja, komandant svih četa na potezu od srpske granice do Vardara. Vodio je napad na bugarsku četu u selu Stracinu 1908. godine što umalo nije izazvalo srpsko-bugarski rat.
Posle austrougarske aneksije Bosne i Hercegovine, formirao je u Prokuplju četničku školu u kojoj su pripremani dobrovoljci za izvršavanje specijalnih zadataka u Bosni i Hercegovini. Širio je mrežu u Bosni i Hercegovini i regrutovao je dobrovoljce za sukob koji se smatrao neminovnim. To je bilo u suprotnosti sa politikom srpske vlade.
Bio je član „Mlade Bosne“. Jedan je od osnivača organizacije „Ujedinjenje ili smrt“, popularno zvane „Crna ruka“. Zajedno sa Bogdanom Radenkovićem i LJubom Jovanovićem Čupom napisao je Ustav organizacije, čiji cilj je borba za ujedinjenje srpstva.
Pred izbijanje rata marta 1912. godine prekomandovan je u štab graničnih trupa, sa ciljem da obučava dobrovoljce. Sa Isom Boljetincom predvodio je Arnaute juna i jula 1912. godine tokom njihovog sukoba sa Turcima kraj Mitrovice.
U Prvom balkanskom ratu komandovao je Lapskim četničkim odredom, koji je otpočeo operacije u turskoj pozadini dva dana pre izbijanja rata kod karaule Merdare. Četnici su vodili borbu tri dana sve dok se nije uključila srpska redovna vojska. Srpska vojska je odnela pobedu, Tankosićevi četnici su prvi ušli u Prištinu, a major Tankosić je po drugi put odlikovan oficirskom Karađorđevom zvezdom sa mačevima i unapređen u čin majora. Učestvovao je u obučavanju atentatora u Sarajevskom atentatu, prebacio ih je preko Drine, a posredniku je predao oružje. Posle Sarajevskog atentata 1914. godine austrougarska vlada ga je u ultimatumu upućenom srpskoj vladi smatrala odgovornim za atentat, zbog čega je bio pritvoren u štabu Dunavske divizije I poziva.
Po izbijanju Prvog svetskog rata postao je komandant Dobrovoljačkog odreda u Beogradu, a zatim Rudničkog dobrovoljačkog odreda. Za vreme bitke na Drini 1914. godine komandovao je posebnom četom dobrovoljaca i četnika u sastavu Limskog odreda u istočnoj Bosni, potom kod Loznice, Krupnja, na Mačkovom kamenu i dr.
Za vreme povlačenja srpske vojske major Voja Tankosić kao komandant bataljona smrtno je ranjen u Igrištu kod Velikog Popovića 17. oktobra 1915. godine. NJegovi četnici, verovatno Risto Toholj, Mustafa Golubić i Đuro Šarac, njegovo su polumrtvo telo i četničku arhivu, po jednoj verziji vozom, a po drugoj kolima, sa položaja dopremili u Trstenik, u Rezervnu vojnu bolnicu koja je radila u zgradi škole „Sveti Sava“ u Trsteniku. Živeo je još tri dana i umro u Trsteniku, gde je uz prisustvo velikog broja građana Trstenika i okoline i sahranjen 21. oktobra na trsteničkom groblju. Nakon sahrane grob mu je kamufliran, ali ga je okupator po ulasku u Trstenik, ipak, pronašao. Otkopali su ga, i nakon utvrđivanja identiteta, fotografisali su leš kako bi uverili javnost da je u otvorenom kovčegu čuveni komitski vojvoda, „demon svetskog rata“, zaista mrtav. Svi ilustrovani listovi u Austriji, Mađarskoj, Nemačkoj i Bugarskoj objavili su snimak i tekst u kome su, osim obaveštenja kako je „došao kraj Voji Tankosiću“, pominjani prestolonaslednik, ultimatum njihove vlade, kao i da je Tankosića, pogibijom u njihovoj balkanskoj ofanzivi, sustigla zaslužena kazna.
Tankosić je bio ponovo sahranjen na trsteničkom groblju sve do 6. oktobra 1922. godine, kada su ga, njegova majka Milja i njegovi preživeli saborci, preneli u Beograd i sa svim počastima sahranili na Novom groblju. Grob mu se danas nalazi na IV parceli y trećem redu, grobno mesto broj 6.
Po drugoj, neproverenoj verziji, major Voja Tankosić 1922. godine, zapravo nije pronađen u Trsteniku, već je njegove posmrtne ostatke iz ljubostinjskih šuma tek 1937. godine tajno preneo sveštenik Mihajlo Tasić u kriptu crkve u Beloj Vodi, gde se i sada nalaze.
U Trsteniku je, u Ulici Vojislava Tankosića podignut moderan, stilizovan spomenik-torzo vojvodi Tankosiću autora Andreja Čikale, zavičajnog vajara. Spomenik pripada likovnoj zbirci „Legat ED – Zavičajni umetnici“ u vlasništvu Narodne biblioteke „Jefimija“ Trstenik.
Pored sela Tankosić na Kosovu i Metohiji, jedna ulica na Vračaru u Beogradu i ulica u Nišu nosi ime Vojislava Tankosića, kao i ulice u mnogim drugim gradovima u Srbiji.
Kurir.rs/Ž. Milenković
NE PROPUSTITE
