Jugoslovenska kinoteka ove godine slavi 70 godina od osnivanja, a javnosti je manje poznato da ona čuva i bogatu kolekciju erotskih i porno filmova.
Prvi film snimila su 1895. godine braća Luj i Ogist Limijer, a samo nekoliko godina kasnije, ljudi koji su "iz opravdanih razloga želeli da ostanu anonimni" uočili su neogranične mogućnosti novog medija u zadovoljavanju najnižih niskih strasti. Snimljeni su i prvi erotski i porno filmovi.
I kao što su Limijerovi filmovi u Srbiju stigli samo šest meseci posle premijere u Parizu, tako nismo mnogo čekali ni na ove druge. Većina je uvezena iz Beča (produkcija filmske kuće "Saturn") i Pariza (filmovi kuće "Pate"), ali i sa raznih drugih destinacija. Erotski filmovi prikazivani su na zatvorenim seansama u bioskopima i po kućama viđenijih ljudi koji su posedovali projektore. Projekcije su organizovane i po bordelima, poput onog koji se u Beogradu nalazio na mestu današnjeg hotela "Union", u najužem centru grada, u Kosovskoj ulici. Odmah u komšiluku, gde je sada Muzej Kinoteke, pre Drugog svetskog rata bio je bioskop "Kosovo", u kome su prikazivani pornografski filmovi, ništa čedniji od današnjih. Sve što može da se vidi danas, moglo je da se vidi i tada, samo u crnobeloj tehnici. Na ceni su bile glumice s oblinama, a glumci su bili krupnije građe i po pravilu - brkati.
Srbija je, naravno, i tada bila svet, pa su uskoro snimljeni i domaći erotski i pornografski filmovi koji se uglavnom čuvaju i Kinoteci. Jedan od najvećih njihovih kolekcionara bio je profesor kamere na FDU Vladeta Lukić.
- U Kinoteci se čuvaju i erotski i porno filmovi. Oni su snimani između dva rata. Stizali su u Beograd iz Francuske i Amerike. Neki su snimani kod nas kad su stigle prve kamere. Danas nismo u mogućnosti da ih prikazujemo, jer treba da se digitalizuju. Oštećeni su i rizično ih je puštati - kaže Aleksandar Saša Erdeljanović, upravnik Arhiva Jugoslovenske kinoteke.
Veruje se da je prvi srpski porno-film snimljen u domaćoj produkciji "Bugarin", koji traje 12 minuta. Seks se dešava u nekoj šumadijskoj kući, a glavni glumac opremljen je šajkačom i opancima.
- Za film "Bugarin" ne može sa sigurnošću da se tvrdi da je srpski. Film je kršten tako što je u sobi gde je sniman ćilim iz Bugarske. Pornići nisu imali nazive. Scene su toliko bezazlene da bi danas mogle da se puštaju u podne - konstatuje Erdeljanović.
Imena većine glumica i glumaca nisu nam poznata, a ni reditelji se nisu potpisivali na špici. Ali u ono vreme za proizvodnju filma bila je potrebna komplikovana i skupa tehnika koju nije imao bilo ko, pa se pretpostavlja da su prve golišave scene u Srbiji "u slobodno vreme" snimili pioniri domaće kinematografije, poput Koste Novakovića, autora melodrame "Grešnica bez greha", i Mihajla Al. Popovića, tvorca epopeje "S verom u Boga".
Žena iz ukrštenice
Erotska zvezda evropskog ranga bila je slovenačka glumica Ida Kravanja, poznatija kao Ita Rina. Proslavila se češkim filmom "Erotikon" (1929), u kome je glumila udatu ženu koja se podaje zavodniku. Francuski katolički teolog, opat Betlem, pisao je o njoj: "Ita je voljna i ubrzo vidimo dvoje mladih ljudi - kako da se najbolje izrazim? - kako leže u krevetu, nameštenom samo za Džordža. Prvo leže jedno pored drugoga, a zatim jedno na drugome... Lice svakog protagoniste prikazuje se posebno i u krupnom planu, naročito Itino lice, i u njemu gledalac bez sumnje prepoznaje uzbuđenje, zatim izraz strepnje pomešan sa čežnjom, zatim bol i na kraju... Crvenim dok opisujem ove prizore." Ita Rina se docnije udala za srpskog inženjera Miodraga Đorđevića, prešla u pravoslavlje i uzela ime Tamara.
Dobra produkcija: Italijani bili oduševljeni
Porno-filmovima snimljenim u Srbiji, kako otkriva Erdeljanović, bili su fascinirani Italijani. - Pre sedam-osam godina Dejvid Robinson je bio u Beogradu. U Italiji su tada prikazana tri filma iz naše kolekcije. Neobično da je projekcija bila zakazana u ponoć - objasnio je Erdeljanović.
(Nastavak: Titova prijateljica snimala porno-filmove)
