Ajfel lično ga je zvao da izgrade toranj, ali njemu je rodna Srbija bila preča: Kažu da je bio najbogatiji Srbin, a evo za šta je sve zaslužan u Beogradu

Miloš Savčić je rođen u Svilajncu, 26. jula 1865. godine, od oca Teodora i majke Jelene. U Svilajncu završava osnovnu školu i prva četiri razreda gimnazije. U Beogradu je 1885. godine završio realku. Realka je bila osmorazredna srednja škola koja je uglavnom pripremala učenike za studiranje realnih nauka na univerzitetu i drugim visokim školama.

U Beogradu osniva inženjersko arhitektonsku firmu. Prema nekim istorijskim podacima, po završetku škole u Minhenu se nije vratio odmah u Srbiju, već je dve godine proveo u tom gradu kao činovnik državnih železnica i kao inženjer koga je hvalila cela Bavarska, a po povratku u Beograd, pre otvaranja svoje firme, stupio je u službu gradske opštine. U nekim spisima se pominje da je Inženjersko arhitektonsku firmu otvorio sa izvesnim Gašparom Bekerom, a da su mu za početni kapital pomogli otac i stric.

Firma je poslovala odlično. Savčić se bavio uglavnom projektovanjem privrednih objekata, a u projektima stambenih, poslovnih zgrada i vila je sarađivao sa istaknutim srpskim arhitektama. Po podacima, Savčić je prvi gradio u Beogradu uz upotrebu armiranog betona. Utemeljio je staze privatnog preduzetništva i dokazao da je njegova vera u domaće stručnjake bila opravdana, što do tada nije bio slučaj zato što se domaća stručnost zanemarivala u odnosu na strane stručnjake iz raznih oblasti.

Pored svega što je gradio, izgradio je i vodovod i kanalizaciju u tadašnjem Beogradu.

Otkupio je u Beogradu vinograde i otpočeo izgradnju elitnog Beogradskog naselja Dedinje, zato se i smatra njegovim rodonačelnikom.

Pokretač je industrijskih preduzeća do tada nerazvijenih privrednih grana zemlje.

Istorijski podaci govore da početkom 1900. godine otkupljuje državnu šumu “Tara” i izgrađuje prvu parnu strugaru u Srbiji - koja je bila locirana na teritoriji Beograda. Rešivši da poslovanje ne ograničava samo na teritoriju Beograda, ulazi u izgradnju železnica kroz zemlju, sa tunelima i mostovima.

Izgradnju pruge Niš – Knjaževac započeo je 1911. godine, a do početka prvog svetskog rata je skoro završio sve radove na njoj, sa preko izgrađenih 30 tunela i 20 mostova. Pruga je proradila tek 1920. godine, jer je rat omeo inženjera Savčića u planovima.

Ulazi u ekonomske vode i postaje suvlasnik Agrarne, Vračarske i izvozne banke. Stvara holding Prometna banka, na taj način porodica objedinjuje svoj imetak, a prve akcije, ili prvih trista akcija kupuje lično Kralj Petar I Karađorđević.

Pokrenuo je fabriku vagona (današnji 14. Oktobar) i osnovao fabriku lima u Zemunu.

Uvođenjem sankcija Austrougarske Srbiji (carinski rat), Savčić pravi veliku klanicu BIM Slavija.

Carinski rat (svinjski rat) je bio trgovinski sukob između Kraljevine Srbije i Austrougarske monarhije, a nastupio je 12. januara 1906. godine, posle prekida pregovora koji su vođeni u Beču, radi zaključenja trgovinskog ugovora.

Prekid pregovora izazvala je iznenadna objava ugovora o carinskom savezu između Srbije i Bugarske, zato što je bugarska vlada, protivno utvrđenim uslovima za potpis samog ugovora (ugovoreno je bilo i o tome potpisana zajednička deklaracija, da se ugovor neće objavljivati, pre no što Srbija zaključi trgovinski ugovor s Austrougarskom, što je bio uslov za potpis ugovora o carinskom savezu), podnela ugovor Narodnom Sobranju. Austrougarska je smatrala, da je ovaj ugovor uperen protiv njenih političkih i ekonomskih interesa, pa je prekinula pregovore sa Srbijom radi zaključenja trgovinskog ugovora.

Smatralo se pritom, da će Srbija, budući ekonomski slaba i zavisna od tržišta Austrougarske za svoje najvažnije proizvode, brzo kapitulirati. Na zabrane i pooštravanje drugih mera, koje je otpočela primenjivati Austrougarska na uvoz iz Srbije, Srbija je odgovorila istim merama. Do primene retorzivnih carina nije dolazilo. Srbija je 1906. godine uvela potpuno novu carinsku tarifu i maksimalne carine na robu iz Austrougarske. Tako je izbio dugotrajni „svinjski rat“ koji je doveo do potpunog ukidanja zavisnosti Srbije od Austrougarske.

Pored poslovnog angažmana, Savčić je za vreme Prvog svetskog rata u Ženevi zajedno sa Jovanom Cvijićem i profesorom Đorđevićem osnovao Srpski komitet i učestvovao u osnivanju Društva naroda. Društvo naroda ili Liga naroda je bila međunarodna organizacija osnovana za vreme Pariske mirovne konferencije 1919. godine, a ciljevi ovog društva su bili razoružavanje i sprečavanje rata preko kolektivne bezbednosti, tj. rešavanje razmirica između zemalja putem pregovaračke diplomatije i poboljšanje globalnog blagostanja.

Pored društvenog uticaja i svega što je nabrojano da je Savčić uradio za života, to i dalje nije sve. Činjenice svedoče da je bio osnivač prvog osiguravajućeg društva, koje je 1905. godine došlo pod upravu Prometne banke. Po nekim drugim podacima, prvi domaći osiguravajući zavod osnovan je 1897. godine, a osnivači su bili Luka Ćelović i Đorđe Vajfert.

S obzirom na to šta je sve izgradio Miloš Savčić i uradio za privredu i industriju zemlje, a toliko se malo o tome zna i toliko se toga zaboravilo na veliku žalost, postoji mogućnost tačnosti i jednog i drugog podatka, što svakako ne umanjuje važnost osnivanja jedne ovakve institucije.

Burna previranja u 19. veku koja su zatekla Srbiju nisu zaobišla ni Ribarsku banju koja je tokom srpsko-turskog rata 1876. bila sravnjena sa zemljom. Njen stvarni razvoj započinje 1904. godine i početkom vladavine kralja Petra I Karađorđevića - u periodu između 1904. i 1911. izgrađeno je puno objekata, a Miloš Savčić se u istoriji pominje kao neko ko je podigao ovu banju.

Bio je veliki akcionar Beočinske fabrike cementa i veliki akcionar fabrike Sartid u Smederevu, kao i njen potpredsednik. Osnovao je i brodarsko-transportno preduzeće u Beogradu.

Novcem koji je zaradio kupio je preko 250 rudnih polja u Srbiji. Bilo je nadaleko poznato da su njegovi rudari imali besplatnu kuću, zemljište, ogrev, struju, zdravstvenu negu i jednu od stvari koje je smatrao da je najbitnija, njihova deca imala su besplatno školovanje.

Savčić je bio vlasnik mnogih nekretnina u Srbiji, Crnoj Gori, Makedoniji i okolnim državama. Podaci govore da su mnoge zgrade sa neparnim brojevima u Knez Mihajlovoj njegovo delo i da su bile u njegovom vlasništvu. Važio je za jednog od najbogatijih ljudi u Evropi, a prema svedočenju njegovih potomaka, bio je 11. u Evropi po bogatstvu, pre Drugog svetskog rata.

Pominje se i kao tehnički direktor Društva za tehnička preduzeća, narodni poslanik i ministar građevine. Prema zvaničnim podacima u periodu od 1920. i 1921. vodi se i kao direktor državnih železnica. Po ukazu kralja postaje gradonačelnik Beograda (negde piše da je bio predsednik Beogradske opštine) od 1929. do 1930. godine. Ličnim sredstvima je isplatio nepovoljni kredit koji je grad uzeo pre njegovog dolaska, a koji je gušio i usporavao privredni napredak. U to vreme u Beogradu, dok je Savčić bio gradonačelnik, osnivaju se i opštinska štedionica i električna centrala.

Žena mu se zvala Katinka (devojačko prezime Leve), a rođena je u Minhenu. Imali su sinove Milenka i Svetozara koji su bili arhitekte, Ljubišu i Vladetu (inženjeri) i ćerku Jelicu. Knjige iz 1912. godine govore o tome da je Miloš Savčić je živeo u Pop Lukinoj ulici, a umro je u Beogradu 11. marta 1941. godine.

Nakon Drugog svetskog rata, porodici je oduzeta čitava imovina. Kuća u Užičkoj 15, u kojoj je živela njegova ćerka Jelica koja je bila udata za poznatog arhitektu Aleksandra Acovića, bila je prvo useljena od strane nemačkog generala Lera, a kasnije je bila rezidencijaJosipa Broza Tita.

Potomak predratnih porodica Savčić i Acović je beogradski muzičar Vlada Lešić, koji već godinama pokušava da vrati oduzetu imovinu. Iz nekoliko njegovih intervjua za razne medije, može se saznati da kada je završena pruga do Knjaževca i kada je prvi voz stigao, njegov predak je preuzeo od Đorđa Vajferta rudnik „Podvis”, a kasnije rudnike „Tresibaba", „Blagovesti", „Rakova gora", „Soko", „Čitluk" i „Jelašnica".

Neće se zadržati na njima. Prelazi na Kosovo, gde kupuje kopove lignita „Kosovo". Kosovski ugljeni basen pruža se približno od Kosovske Mitrovice do Kačanika u dužini od osamdeset četiri kilometra, a najveća širina mu je između Prištine i Drenice - četrnaest kilometara. 1930. otvara rudnik „Trepča" i proširuje otkopna polja na oko četiri stotine hiljada kvadratnih metara. Uvodi moderne žičare, pravi kuće za rudare, sa sve kupatilima. Podiže i prvu elektranu - današnji „Obilić".

Ono što ga je dodatno izdvajalo od drugih je da je angažovao isključivo domaće stručnjake i da je u to vreme zapošljavao oko 50 000 ljudi.

Po onome što saznajemo iz spisa, bio je skroman, nije imao velike prohteve, nikada se nije žalio kada je izgubio, nikada se nije hvalio kada je dobijao, a bio je izdašan kada je trebalo pomoći.

Danas u Beogradu postoji ulica koja nosi njegovo ime na Dedinju, čiji je i rodonačelnik bio, kao i spomen ploča u Knez Mihajlovoj ulici kao najvećem donatoru u izgradnji Doma inženjera.

Miloš Savčić bio je jedan od vrsnih tehničkih stručnjaka, inženjera, graditelja, ekonomista, industrijalaca, humanitarac, čovek koji je pokrenuo nekoliko industrijskih grana u Srbiji i ostavio neizbrisiv trag u privrednom razvoju Beograda i Srbije, piše Stil.

Da se ne zaboravi za buduća pokolenja, nešto novo nauči, a svakako da se u budućnosti više govori i priča ne samo o njemu, nego i o svim ostalim ljudima od struke koji su zas na neki način zadužili da pri čamo o njima i njihovim delima.

Istorija neka piše, ljudi neka pamte.

(Kurir.rs/J.M.)

 Bonus video: