Kako je nastala reč "Balkan"? Staro ime poluostrva malo ko zna, iz ovog jezika dolazi naziv, a evo zašto je nazivano "Burem baruta Evrope"
Instagram stranica "Poreklo reči" se nedavno pozabavila poreklom imena dela Evrope na kom živimo - Balkanskog poluostrva. Objava je privukla veliku pažnju korisnika ove društvene mreže, koji su
Naziv Balkan dolazi od turske reči koja označava ,,planinu" ili „gusto pošumljen planinski venac“ i odnosi se na Staru planinu. Termin Balkansko poluostrvo prvi je upotrebio nemački geograf August Zeune 1808. godine, kako bi ovaj deo Evrope, poput Apeninskog i Pirinejskog, dobio ime po dominantnom planinskom lancu. Kasnije je i srpski geograf Jovan Cvijić podržao naziv, smatrajući ga prikladnijim od dotadašnjeg termina „Evropska Turska“.
Geografski, Balkan je omeđen Jadranskim, Jonskim, Egejskim, Mramornim i Crnim morem. Ipak, severna granica poluostrva nije jasno definisana – najčešće se uzimaju reke Sava i Dunav kao prirodna granica. Za razliku od Apenina i Pirineja, koji su jasno razgraničeni planinskim vencima, Balkan je prema severu otvoren, što ga je učinilo dostupnim za brojne migracije i invazije. Kroz istoriju, to je dovelo do složene etničke i jezičke slike regiona.
Planinski venci Balkana uglavnom se pružaju u pravcu sever–jug, što je olakšalo prodore, ali i otežalo povezivanje i političko ujedinjenje naroda. Od Rimskog carstva, preko podele na latinsku i grčku sferu, pa sve do uticaja Osmanskog i Austro-Ugarskog carstva, Balkan je ostao prostor susreta i razlika – verskih, jezičkih i kulturnih.
Upravo zbog te raznolikosti, u lingvistici se danas govori o Balkanskom jezičkom savezu (Balkan Sprachbund) – području u kojem različiti jezici dele slične gramatičke osobine, piše u objavi stranice "Poreklo reči".
Zanimljivo je to da se značenja pojmova Balkansko poluostrvo i Balkan razlikuju. Naime, Balkansko poluostrvo je geografski pojam koji ima svoje prirodne granice, dok je Balkan politički pojam čije se granice ne poklapaju u potpunosti sa granicama Balkanskog poluostrva.
Balkan je širi pojam koji obuhvata i teritorije koje geografski ne pripadaju Balkanskom poluostrvu, kao što su Autonomna pokrajina Vojvodina, odnosno severna Srbija, Hrvatska severno od Save, Slovenija, cela Rumunija, a po nekim shvatanjima čak i Moldavija. Kriterijum za određivanje teritorije Balkana nisu prirodne granice, već društvene i političke, pa je sasvim razumljivo što prostoru Balkana pripadaju i one teritorije koje ne pripadaju poluostrvu.
Početkom 20. veka, Balkan je nazivan "Bure baruta Evrope". Srbija je bila vodeća balkanska država kada je reč o oslobođenju Srba i drugih južnoslovenskih naroda od turske i austrougarske vlasti, dok su velike sile pokušavale da zadrže svoj uticaj i ostvare imperijalističke ambicije, smatrajući da imaju pravo da vladaju balkanskim narodima. Zbog toga, 19. i prva polovina 20. veka su na Balkanu obeleženi čestim nemirima i ratovima za oslobođenje, pa otuda i naziv "Bure baruta Evrope".
U komentarima objave stranice "Poreklo reči" neki su pisali da im je draže "Helm", antičko ime za planinski deo Balkana, koje je vremenom zamenjeno današnjim nazivom.
Bonus video: Balkan je najaktivnije seizmičko područje u Evropi