Nova eskalacija sukoba u Nagorno Karabahu posle skoro 22 godine mira ponovo je prvi plan izbacila ovaj "zamrznuti konflikt" sa Kavkaza čije ponovno paljenje može imati daleko šire i opasnije posledice od regionalnog rata.
Teritorija Nagorno-Karabaha danas je, u velikoj meri, još uvek predmet spora između Jermenije i Azerbejdžana.Ove dve nacije, koje dele taj prostor, počele su sukob oko njega tokom 1988. godine, još za vreme Sovjetskog Saveza. Raspadom zajedničke države, već 1991. godine izbio je rat koji je trajao sve do 1994. godine, kada je Rusija uspešno izdejstvovala primirje.
Od tada je bilo sporadičnih okršaja koji nisu ozbiljnije narušavali primirije. Međutim, jučerašnja razmena vatre, koja je uključivala korišćenje teške artiljerije i avijacije, preti da ovaj trusni prostor između Rusije i Turske baci u nove ratove.
Portparol jemenskog Ministarstva odbrane Artsrun Hovhanisjan je za agenciju AP rekao da se borbe odvijaju duž čitave "kontrolne linije" koja razdvaja Nagorno-Karabah od ostatka Azerbejdžana.
Hovhanisjan je u odvojenoj objavi na Fejsbuku naveo da su obe strane pretrpele gubitke, kao i da je pogođen jedan azerbejdžanski helikopter.
Najnovije borbe predstavljaju najozbiljnije kršenje primirja od kraja jermensko-azerbejdžanskog rata. Izbijanje novog sukoba na tom prostoru može lako da uvuče i druge međunarodne aktere što bi imalo katastrofalne posledice po međunarodne odnose.
Azerbejdžan, kao izvoznik nafte, poseduje jaču oružanu silu, ali Jermenija je član ODKB-a i već ima ruske trupe stacionirane na svojoj teritoriji. Ako bi došlo do situacije u kojoj bi ruske trupe morale da se brane ili odgovore na vatru, vrlo brzo bi se, kao i pre 100 godina "aktivirao niz saveza" kojim bi interesne strane, poput ODKB-a i Turske (a time i NATO saveza) ušle u novi svetski rat.
Odnos snaga
Trenutno, azerbejdžanska vojska broji oko 85.000 pripadnika. Pored toga, tu su i 300.000 bivših vojnika koji su služili vojsku u poslednjih petnaest godina. Azerbejdžanska avijacija i PVO broji oko 8.000 pripadnika, 106 aviona i 35 helikoptera. Pritom, veliki saveznik Azerbejdžana i njenih oružanh snaga je Turska, članica NATO saveza.
Sa druge strane, oružane snage Republike Jermenije danas broje oko 81.000 aktivnih i oko 32.000 vojnika i oficira u rezervnom sastavu. Nacionalna granična služba je zadužena za sigurnost duž granice sa Gruzijom i Azerbejdžanom, dok ruske trupe kontrolišu granicu prema Turskoj i Iranu. Po potrebi, vojska je u stanju da mobiliše sve vojno sposobne muškarce starosti od 15 do 59 godina.
Članica ODKB
Od 1992. godine Jermenija je članica članica ODKB-a. Ima razvijenu vojnu saradnju sa Rusijom, čije prisustvo u vojnim bazama u zemlji je produženo do 2044. godine. Kao članica Ugovora, može da računa na podršku članica ODKB.
Ovde ne treba zanemariti ni oružane snage Republike Nagorno-Karanah, koje su nastavile da se razvijaju u periodu posle rata.
One se sastoje od pešadije, tenkova, artiljerije, PVO sistema i avijacije. Snage imaju 25.000 aktivnih vojnika i 30.000 u rezervi.
Valja podsetiti da je aktuelna jermenska vlada odustala od pridruživanja EU i odlučila se za ulazak u Evroazijsku ekonomsku uniju, odnosno, zajednicu s Rusijom, Belorusijom i Kazahstanom. Članstvo u ODKB bio je sledeći logičan korak.
Azerbajdžan je generalno neutralan, ali takođe ključni saveznik Turske u regionu s kojom deli kulturne, etničke pa i jezičke veze, i jedan od prioriteta američkog Stejt Departmenta u jačanju američkog uticaja u tom delu sveta.
Moguća eskalacija sukoba između Azerbejdžana, koji je blizu da postane američki vojni saveznik, i Jermenije, zaštićene od strane Rusije, bi de facto značilo i prikriveni američko-ruski rat.
Angažman Ankare u ratu na ovom prostoru vrlo brzo bi u sukob mogao da uvuče i NATO savez (prema čl. 5 Ugovora o NATO koji se odnosi na kolektivnu odbranu). O ovom scenariju je počelo da se nagađa nakon obaranja ruskog aviona od strane turske avijacije u Siriji.
Osim što je Rusija sprovodila ekonomske mere protiv Ankare, nagovešten je čitav niz drugih mogućnosti za proširenje ovog sukoba. Jedna od takvih mogućnosti jeste i pokušaj da se napetosti prošire na Kavkaz, nemirno područje u kojem dve sile odavno imaju međusobno suprotstavljene interese i uticaje.
Turska je postala čvrst saveznik Azerbejdžana u sukobu sa Jermenijom. Dva dana nakon što je srušen ruski vojni avion, Davutoglu je iskazao snažnu podršku Azerbajdžanu rekavši da će Turska učiniti sve što je moguće da oslobodi "okupiranu teritoriju" Azerbajdžana.
