"Ovo je svet gde ni jedan čovek ne može da živi. Toplije je od Merkura, atmosfera je otrovnija od Saturnove. U srcu požara temperatura prelazi 500 stepeni celzijusovih. Smrtonosni oblaci ugljen monoksida i drugih gasova preplavili su stenovite komore".
Tako je pisac David De Kok opisao požar koji već decenijama gori ispod danas napuštenog grada Centralije u Sjedinjenim Američkim Državama.
Sve je počelo u maju 1962. godine kada su gradske vlasti raspravljale o rešavanju ilegalnih deponija smeća. Zbog čak osam takvih odlagališta doneta je odluka da će ispuniti dvadesetak metara duboku rupu ostalu od jednog rudnika i koristiti je kao gradski otpad.
Obližnji komunalni inspektor upozorio je gradske oce da postoji nekoliko šupljina u toj rupi koje su verovatno nastale zbog ranijih iskopa uglja. Džordž Segaritus rekao je da će morati prvo da urede rupu pa tek onda da je koriste kao odlagalište.
Njegova upozorenja nisu pala na plodno tlo i gradske vlasti odlučile su da spale velike količine smeća na odlagalištu kako bi napravili mesta za drugi otpad. Odlučen je dan i vreme kada će spaliti smeće i dovedena je ekipa lokalnog dobrovoljnog vatrogasnog društva koja će ugasiti vatru iste večeri.27. maja 1962. godine upaljen je sudbonosni plamen, a kasnije uveče vatrogasci su ugasili sve vidljive plamenove. Samo dva dana kasnije plamenovi su se opet razbuktali i ponovno su ugašeni. Nekoliko dana kasnije otkrivena je šupljina široka gotovo pet metara koja je povezivala odlagalište otpada s obližnjim rudarskim oknima.
Nakon što se župnik Vilijam Burk požalio da se širi dim i nesnosni smrad sa otpada dovezeni su buldožeri koji su trebali da ugase vatru, ali ni taj pokušaj nije uspeo. Dim i otrovni gasovi nastavili su da se šire po napuštenim rudarskim tunelima ispod čitavog grada i uskoro su čak i aktivni rudnici zatvoreni. Količine ugljen monoksida u podzemlju dosegle su smrtonosnu dozu.
Ostaci uglja po napuštenim oknima su jedan po jedan počinjali da gore i gradske vlasti počinjale su da paničare. Zaposlili su kopače koji su trebali teškim mašinama da unište vatru. Nekoliko meseci i nekoliko destina hiljada tona iskopane zemlje kasnije, projekat je zaustavljen zbog nedostatka novca.Vatra ispod Centralije nije zaustavljena.
Došla je zima 1963. godine i neuobičajno niske temperature zaustavile su i neke nove pokušaje gašenja vatre. Ni ti novi pokušaji nisu uspeli da zaustave širenje vatre, a u aprilu 1963. godine otkriveno je da se vatra proširila barem 200 metara od odlagališta otpada.Zbog nedostatka novca, svi projekti su zaustavljeni, a otrovni gasovi nastavili su da izlaze u atmosferu i truju više od hiljadu stanovnika Centralije.
Tek 1979. godine ljudi su postali svesni problema podzemne vatre kada je vlasnik benzinske pumpe izmerio temperaturu od 77 stepeni u rezervoaru goriva. Dve godine kasnije, dvanaestogodišnjak je upao u rupu duboku oko 45 metara koja se naglo otvorila pod njegovim nogama u dvorištu porodične kuće. Tod Domboski imao je sreće zato što se uspeo da se uhvati za koren stabla, a brat EriK Volfgang je uspeo da ga spasi.
Godine 1984. američke savezne vlasti odobrile su isplatu 40 miliona dolara za troškove preseljenja stotina stanovnika Centralije, ali nekoliko porodica je to odbilo. Nakon godina suđenja i žalbi, u Centraliji je ostalo još sedam osoba koje su dobile dopuštenje da do smrti žive tamo. U godinama nakon razbuktavanja prvog plamena, vatre ispod Centralije proširile su se kilometrima po napuštenim rudnicima. Mesto Bajrnesvil, par kilometara od Centralije, potpuno je uništeno i napušteno zbog vatri.
O Centraliji su napisane brojne knjige i dokumentarci, a pretpostavlja se da je Centralija bila inspiracija za video igru i istoimeni film "Silent Hill".
(Express.hr)
