AMERIČKE BOMBE SU PADALE KAO KIŠA: Po broju stanovnika i bačenih bombi, najbombardovanija zemlja u istoriji je - Laos

Neke nedavne analize procenjuju da je više od 260 miliona pojedinačnih bombi bačeno na Laos; najmanje 80 miliona je i danas neeksplodirano.

Sredinom 1960-ih, situacija u svetu je bila veoma slična današnjoj – ideološke razlike i hladnoratovske tenzije dovele su do „azijskog poprišta rata“ između SAD i njenih saveznika i komunističkih zemalja koje je podržavala i naoružavala Kina i do u manjoj meri SSSR. Sredinom 1950-ih, Kina je postala najveća fabrika oružja i municije u celoj Aziji, a susedne zemlje, od kojih su mnoge već uspostavile komunističke režime, bile su gladne Pekinga i lidera Mao Cedunga. Već 1959. Kina je pokrenula program za obuku stranih oficira i snabdevanje komunističkih režima oružjem, avionima i municijom. Manje azijske zemlje, koje su se tek oslobodile kolonijalnih sila koje su nad njima vladale više od jednog veka, videle su u komunističkoj ideologiji put industrijalizacije i brzog razvoja svojih zemalja. Neki od njih su još uvek bili u fazi agrarne distribucije – uređenja koja datiraju više vekova.

I dok su prethodne kolonijalne vlasti bile sasvim zadovoljne sistemom u kojem je proizvođač hrane zadržao najmanji deo prinosa, dok se većina proizvoda izvozila u Evropu, Australiju i SAD, nove komunističke vlasti želele su da usvoje novi sistem. „proizvodnih zadruga“, koje su već bile prisutne u Kini. To je dovelo do pojave velikog broja političkih partija, pokreta i udruženja širom jugoistočne Azije. Pokret Patet Lao u Laosu imao je veoma bliske veze sa Komunističkom partijom Kine, a od početka šezdesetih Kina je obučila više od 700 oficira iz Vijetnama i Laosa i isporučila 115.000 pušaka, milion granata, 250 miliona metaka i 25 avioni.

Negativan američki stav

Podrazumeva se da su SAD, zajedno sa svojim saveznicima, imale izuzetno negativan stav prema pitanju širenja komunizma u jugoistočnoj Aziji. Lindon B. Džonson, koji je nasledio ubijenog predsednika Džona F. Kenedija u Beloj kući, smatrao je komunizam „najvećom opasnošću 20. veka, opasnijom čak i od nacizma”. Džonson je takođe bio pomorski oficir tokom Drugog svetskog rata i većinu vremena je proveo u južnom Pacifiku. Džonson će zatim razviti svoju teoriju „prvog udara“, ideju da bi SAD trebalo da koriste svoju vojsku za izvođenje „preventivnih udara“ na zemlje sa nedemokratskim (komunističkim) režimima. Kao potpredsednik u vreme Kenedija, Džonson se zalagao za veće vojno angažovanje u Aziji, verujući da bi „poraženi Japan, sada bez carske porodice, mogao da krene stopama komunizma“. Kenedi je odbacio takve tvrdnje i verovao da „nema više američkih trupa izvan okeanskih linija“.

Nakon tragične Kenedijeve smrti, mnogi „jastrebovi“ u Beloj kući i američkom vojno-industrijskom sektoru verovali su da je došlo vreme da SAD zauzmu vodeće mesto u svetskom političkom poretku.

„Slabljenje komunizma širom sveta je slabljenje SSSR-a“, rekao je Džonson po dolasku u Belu kuću.

Sukob koji je već besneo u Vijetnamu između različitih političkih frakcija bio je „idealna situacija“ za ovu novu američku doktrinu. Nakon povlačenja francuske vojske i kolonijalne administracije iz Vijetnama 1954. godine, formirana su dva bloka – Vijet Min na severu, koji je imao podršku Kine, i Vijetkong, paravojna formacija koja je delovala kao neka vrsta „plaćenika “ severa u južnom delu zemlje. SAD su podržale snage na jugu koje su se borile protiv uvođenja komunizma. Tokom šezdesetih, SAD će poslati više od 180.000 svojih vojnika u Vijetnam.

Predsednik Džonson je takođe verovao da je naoružavanje Severnog Vijetnama izvršeno iz Laosa, iako za to nije bilo dokaza. U prvim godinama sukoba, 40.000 vojnika iz Laosa, uglavnom dobrovoljaca, pristupilo je borbama, ali je sam Laos proglasio neutralnost u sukobu već 1964. godine. Ipak, predsednik Džonson je naredio CIA-i da „pronađe dokaze” o aktivnostima Laosa u Vijetnamu. Agencija je dala fotografije iz vazduha na kojima se navodno vide „kolone kineskih kamiona sa oružjem koji putuju iz Laosa u Vijetnam“, što je bilo dovoljno da Džonson odobri tajnu akciju pod nazivom „Barrel Roll“. Akcija je pokrenuta 14. decembra 1964. godine i trajaće do 1973. godine, praktično do samog kraja Vijetnamskog rata.

Prvi put korišćene kasetne bombe

Iako je sve vreme bila neutralna zemlja, snage predvođene SAD bacile su najmanje dva miliona tona bombi, projektila i tada novorazvijenih „kasetnih bombi”, danas poznatijih kao „kasetne bombe”, na Laos.

Kao i u Vijetnamu, u Laosu je bio naširoko korišćen napalm, mešavina zapaljivih hemikalija, koju su američke vazduhoplovne snage bacale, često na cela sela i naseljena mesta. U nekim slučajevima, napad napalmom je rezultirao spaljivanjem nekoliko kvadratnih kilometara teritorije.

Operacija „Barrel Roll“ je bila strogo čuvana tajna tokom celog mandata Lindona B. Džonsona i veći deo mandata njegovog naslednika, Ričarda Niksona. Nakon pokretanja afere „Votergejt”, vezane za korupciju u Niksonovoj administraciji, otkrivena su i dokumenta u vezi sa akcijom „Barrel Roll”.

Kada su istražitelji u jesen 1972. ušli u jednu od federalnih zgrada u Vašingtonu, nekoliko službenika CIA-e je pokušavalo da uništi hiljade fotografija američkih vazdušnih udara na ciljeve u Laosu tokom kampanje „Barrel Roll“.

I danas bez odgovornih

Treba reći da je manje od deset odsto svih ciljeva bombardovanih u Laosu bilo vojno ili na neki način povezano sa aktivnostima Vijetkonga u Vijetnamu. Istoričari danas navode da su verovatno više od 92 odsto pogođenih meta bili civili, a da stanovnici tih delova Laosa ni na koji način nisu bili umešani u dešavanja u Vijetnamu.

Američka administracija nikada nije zvanično priznala postojanje operacije „Barrel Roll“ (kao ni manjih operacija u okviru nje, pod nazivom „Čelični tigar“ i PAVN). U svedočenju pred Kongresom sredinom sedamdesetih, brojni pripadnici američkog vazduhoplovstva i operativci CIA-e nazvali su „Barrel Roll“ „potpunim uspehom i demonstracijom američke nadmoći u Aziji nad prokomunističkim snagama“.

Najmanje 50.000 civila je direktno poginulo u bombardovanju u Laosu, dok se broj povređenih nikada neće tačno znati, ali sigurno nije manji od 150.000 ljudi. Od ovih brojki, najmanje 14.000 su deca, žene i starci.

Neke od novijih analiza procenjuju da je više od 260 miliona pojedinačnih bombi bačeno na Laos, u čak 58.000 pojedinačnih letova američke avijacije. Procenjuje se da ih je najmanje 80 miliona i danas neeksplodirano.

Danas je Laos zemlja sa najaktivnijim minskim poljima i zonama pretnji bombama na svetu. Takođe, Laos važi za najviše bombardovanu državu u istoriji, po broju tadašnjih stanovnika i broju bačenih bombi – odnos je čak četiri prema jedan u odnosu na bombardovanja u Drugom svetskom ratu.

Jedini američki predsednik koji je delimično priznao razmere operacije „Barrel Roll” tokom svog mandata bio je Barak Obama. On je 2016. rekao da su „SAD dužne da pomognu narodu Laosa, s obzirom na prethodne događaje“. Zatim je odobrio i program pomoći za uništavanje neeksplodiranih mina u iznosu od 90 miliona dolara. Jedan od svedoka bombardovanja rekao je Obami da su „američke bombe padale kao kiša, i danju i noću”.

Stručnjaci za deminiranje (polja NUS-a) smatraju da se čak 30 odsto svih bačenih bombi i danas nalazi oko Laosa i da će deminiranje ovom brzinom trajati još najmanje 80 godina.

(Kurir.rs/Al Džazira)