MISTERIOZNA GROBNICA PRIVLAČI MNOGE STRUČNJAKE: Mačvanska Mitrovica možda krije najvažniju tajnu slovenske duhovnosti
Lokalitet "Zidine“ ili "Širingrad“ u Mačvanskoj Mitrovici predstavlja slojevit hrišćanski kompleks sa ostacima četiri sakralne građevine. Arheolozi ga smatraju ključnim za razumevanje ranog hrišćanstva na Balkanu i mogućim mestom poslednjeg počivališta Svetog Metodija.
Sremska Mitrovica, grad poznat po bogatoj antičkoj prošlosti i carskoj palati Sirmijuma, možda uskoro dobija još jednu veliku istorijsku atrakciju. Na lokalitetu „Zidine“ u Mačvanskoj Mitrovici, arheolozi i stručnjaci već godinama istražuju misterioznu grobnicu za koju sve više tragova ukazuje da bi mogla biti poslednje počivalište slavenskog prosvetitelja — Svetog Metodija.
Metodije, vizantijski monah i misionar koji je zajedno sa bratom Ćirilom širio pismenost i hrišćanstvo među Slovenima, ostao je upamćen kao jedan od najvećih prosvetitelja ovog dela Evrope. I dok se grob njegovog brata Ćirila nalazi u Rimu, pitanje gde počiva Metodije vekovima je ostalo obavijeno tajnom.
Hipotezu o tome da je Metodijev grob upravo u Mačvanskoj Mitrovici prvi je izneo američki arheolog mađarskog porekla Imre Boba još 1967. godine. Ona je dodatno ojačana decenijama kasnije zahvaljujući radu američkog istraživača Majkla Vernera, koji je privatno vezan za Sremsku Mitrovicu i oduvek fasciniran istorijom Sirmijuma.
Na lokalitetu „Zidine“ arheološka iskopavanja su pokazala postojanje čak četiri sakralne građevine, izgrađene jedna iznad druge, što ukazuje na kontinuitet svetog mesta. Prema pretpostavkama, treća po redu crkva na ovom mestu mogla bi biti upravo episkopska crkva koju je koristio Metodije kao arhiepiskop Panonije. Zanimljivo je da oba svetitelja, Sveti Irinej i Metodije dele isti datum smrti, 6. april, što dodatno raspiruje legendu.
U protekle tri godine, stručnjaci iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Sremskoj Mitrovici nastavili su konzervatorske radove, ali i razvili projekat natkrivanja lokaliteta, kako bi ga što pre otvorili za posetioce. Plan je da "Zidine" postanu nezaobilazna tačka kulturnog i verskog turizma u ovom delu Srbije.
Tokom 2023. i 2024. godine na lokalitetu su sprovedena dodatna sondažna ispitivanja, kao i radovi na stabilizaciji temelja crkvenih ostataka, što je omogućilo preciznija tumačenja i nove podatke o slojevitosti objekata. Ipak, ostaje ključna enigma — potvrda identiteta. Prema nekim navodima, mošti koje se smatraju Metodijevima čuvaju se u Sjedinjenim Američkim Državama, ali njihova DNK analiza i dalje nije moguća.
Uprkos tome, potencijal ovog mesta za duhovni i kulturni turizam je ogroman. Mnoge evropske zemlje, poput Češke i Slovačke, već decenijama gaje kult braće Ćirila i Metodija, a Srbija bi konačno mogla dobiti svoju autentičnu „stazu prosvetitelja“ upravo ovde — na desnoj obali Save.
Kako navode iz Zavoda, konačni radovi na natkrivanju lokaliteta i uređenju prilaznih staza mogli bi biti završeni do kraja 2025. godine, što bi označilo početak nove ere u tumačenju i doživljaju istorije ovog prostora.
Mačvanska Mitrovica tako postaje mesto koje ne otkriva samo arheološke slojeve, već i dublje slojeve naše kolektivne istorije, vere i identiteta. A možda, baš u tom tišinom obavijenom prostoru, zaista počiva Sveti Metodije — večni čuvar pismenosti i duhovnosti slovenskih naroda.
Sveti Metodije (826–885) bio je vizantijski monah i misionar, poznat po tome što je sa bratom Ćirilom stvorio prvo slovensko pismo — glagoljicu. Smatra se ocem slovenske pismenosti i prvi arhiepiskop slovenske crkve. Dok je Ćiril sahranjen u Rimu, Metodijev grob ostao je vekovima misterija.
