Operacija Una je bio naziv vojne operacije u kojoj je Hrvatska vojska sa teritorije Republike Hrvatske napala 4 zapadnokrajiške opštine Republike Srpske (Novi Grad, Kostajnica, Kozarska Dubica, Gradiška). Cilj akcije je bio zauzimanje Prijedora i okupacija cele teritorije istočno od puta Gradiška – Prijedor. Operacija je počela 18. septembra 1995. a završila se već idućeg dana (19. septembra) teškim porazom Hrvatske vojske.
Zbog agresije Hrvatske na Republiku Srpsku i teškog poraza, u hrvatskoj javnosti se veoma malo zna o ovoj neuspešnoj operaciji.
Ričard Holbruk je Tuđmanu još 14. septembra predlagao da hrvatske snage napadnu RS iz pravca Banije i Pounja, forsiraju reku Unu i zauzmu Novi Grad, Kozarsku Dubicu, Srpsku Kostajnicu i Gradišku i tako izbiju pred sam Prijedor i preseku Banja Luku od ostatka RS.
U hrvatskom „Glavnom stožeru“, smatrali su da postoje realni uslovi za uspešnu operaciju na potezu od Novog Grada do Kozarske Dubice i dalje prema Gradiškoj. Operacija je nazvana „Una-95“ i cilj joj je bio zauzimanje celokupne Banjalučke krajine i proterivanje srpskog stanovništva sa tog područja.
Poznato je, da HV u operaciji „Una-95“, iz nekih određenih razloga nije upotrebila borbenu avijaciju za podršku jedinicama. Stoga ostaje zanimljiv podatak, koji su autori članka „Kroacija er vor“ (Croatia air war) Željko Šegota i Ivan Sabljić objavili u vazduhoplovnom časopisu „Er fors montli“ (Air Forces Monthly) u broju 9 za 2004. godinu.
Oni su u tom broju, izneli zanimljiv podatak o helikopteru Mi-8MTV-1 broj H-205 iz sastava HRV. Naime, „helikopter H-205 čiju su posadu činili satnici (kapetani), pilot Tvrtković, kopilot Stankić i mehaničar letač Jože (prezime nepoznato) je 19. septembra 1995. godine, poleteo iz baze Lučko u spasilačku misiju. Posada helikoptera leteći na ekstremno maloj visini, pokušala je da evakuiše opkoljeno ljudstvo. Tokom tog leta, helikopter je pogođen od više gelera granate ispaljene iz tenka T-55. Jedan broj gelera, pogodio je pilota Tvrtkovića u lice u grudi. Zbog čega je posada prekinulo zadatak i vratila se u bazu Lučko“.
Možda ovaj bizarni događaj ne bi ni zavredio pažnju, da nije došla potvrda s druge (srpske) strane.
Naime, tokom tih događanja borbe su bile žestoke, municija se nemilice trošila s obe strane.
Tokom operacije „Una-95“, CVŠ VRS je uputio svoj sastav kao ispomoć u zonu odgovornosti dubičke brigade. Tako su dve tenkovske posade iz školskog centra, preuzele dva tenka T-55 iz sastava dubičke brigade. „Prema položajima 4. bataljona dubičke brigade upućen je jedan tenk, dok je drugi tenk ostao u gradu.
Igrom sudbine tenk koji je upućen kao ispomoć 4. bataljonu, ispalio je četiri trenutno-fugasne granate (od ukupno 15 trenutno-fugasnih granata, koliko je imao) prema protivničkim položajima. Tako je prilikom ispaljivanja jedne od četiri granate, helikopter Mi-8 ušao u nišan tenka. Tenk je ispalio granatu, granata je prošla tik pored helikoptera ali se aktivirala, oštetivši helikopter.
Helikopter je ubrzo zatim, napustio zonu dejstva, ne sletevši kako bi izvukao hrvatske vojnike“.
Ostaje nejasno, da li je posada po naređenju poslata da izvrši evakuaciju opkoljenih vojnika ili je to uradila samoincijativno?
NAPOMENA: U izradi teksta korištena je tekst o tom događaju, autora Danka Borojevića i knjige autora Danka Borojevića, Željka Ubovića i Dragog Ivića Vojska Republike Srpske 12.maj 1992-31.decembar 2005; i Vazduhoplovne snage bivših republika SFRJ 1992-2015.
Kurir.rs/A.Mlakar/Danko Borojević
NE PROPUSTITE
