Posle skoro 78 godina na više lokacija oko Stona poslednjih dana je izvršena ekshumacija posmrtnih ostataka nemačkih vojnika koji su poginuli u borbi ili bili streljani od partizanskih jedinica nakon krvavih bitaka za oslobođenje tog dela Pelješca u oktobru 1944.
Iskopavanje je organizovao Nemački savez za brigu o vojnim grobljima na bazi ugovora s hrvatskom vladom i ekshumacijskih odobrenja izdatih od nadležnoga ministarstva, piše Slobodna Dalmacija.
Reč je, inače, o instituciji finansiranoj iz nemačkog državnog budžeta koja već decenijama nastoji da prikupi posmrtne ostatke mrtvih nemačkih vojnika ma gde da se nalaze, kako bi ih popisali i dostojanstveno sahranili. Njihovim naporima je od 1990. godine širom Evrope ekshumirano i potom sahranjeno skoro milion vojnika. U Hrvatskoj se centralna nemačka vojna groblja u koja se prenose svi pronađeni i rasuti ostaci nalaze u nekoliko većih gradova: Zagrebu, Sisku, Puli, Splitu... Nemački savez za brigu o vojnim grobljima pokušava da identifikuje vojnike i eventualno rekonstruiše načine, okolnosti i datume njihove pogibije.
Zanimljivo je da aktuelne ekshumacije pripadnika Vermahta oko Stona uključuju i potragu za jednim specifičnim likom iz istorije, pripadnikom jedinice koja je u ranu jesen 1944. branila taj deo poluostrva od partizanske ofenzive. Reč je o Augustu Landmeseru koji je posthumno postao slavan po čuvenoj fotografiji iz 1936. godine na kojoj u masi ljudi zaluđenoj Adolfom Hitlerom jedini odbija da ga pozdravi nacističkim pozdravom i prkosno drži ruke prekrštene na prsima. Landmeser je u trenutku nastanka istorijske fotografije bio radnik u brodogradilištu u Hamburgu. Bio je veren, a kasnije i oženjen Jevrejkom, te je nakon njenog ubistva u nemačkom koncentracionom logoru 1942. još otvorenije prkosio nacističkom režimu. Na kraju rata prisilno je mobilisan i dospeo je na Pelješac. Po partizanskom zauzimanju Stona 18. oktobra 1944. najverovatnije je zarobljen, a potom streljan.
Pronađemo li i naknadno pouzdano identifikujemo Landmesera, kažu volonteri koji učestvuju u iskopavanju, istetoviraćemo ga na nadlaktici kao najslavniju figuru u dosadašnjoj "karijeri".
Vođa iskopavanja za Nemački savez za brigu o ratnim grobljima u Hrvatskoj Leonardo Lukinić kazao je da su oko Stona poslednjih dana našli posmrtne ostatke više desetina nemačkih vojnika. Uz nekoliko njih pronađene su i neoštećene metalne pločice s personalnim brojevima.
"S identifikacijom tih vojnika mi nemamo ništa", objašnjava Lukinić i dodaje:
"Originalne vojničke pločice šaljemo u Nemačku gde se u vojnim arhivima utvrđuje identitet njihovih vlasnika, te se o pronalasku posmrtnih ostataka pismom najpre obaveštava eventualna živa rodbina. Vojnici uz koje ne pronađemo pločice verovatno nikad neće biti identifikovani, jer se zbog velikog broja vojničkih posmrtnih ostataka ne rade DNK analize".
Šta se najčešće pronalazi u ovakvim masovnim grobnicama?
Uz lopate i rovokopače, jedan od ključnih alata tragača za vojničkim ostacima su i detektori metala.
"U jamama su uglavnom kosti, ali neretko i zrna ili tragovi municije korišćene prilikom egzekucija, kopče s remenja ili vojničke opreme, dugmad, okovi vojničkih čizama ili cokula, češljevi, ogledalca, ključevi za konzerve, metalni upaljači"...
Zanimljivo, često pronalaze i kondome.
"Kondomi su u jamama uglavnom očuvani jer je reč o gumenom predmetu koji kroz decenije pod zemljom nije bio izlagan sunčevom svetlu. Zanimljivo je da su ova pomagala bila sastavni deo nemačkih vojničkih sledovanja. Obolevanje od veneričnih bolesti se pred Hitlerovim vojnim sudovima tretiralo gotovo jednako nedopustivo kao i samoranjavanje, te ste zbog sifilisa koji vas je izbacio iz vojničkog stroja u ta vremena vrlo lako mogli završiti pred streljačkim vodom sastavljenim i od vlastitih suboraca", pojašnjava Lukinić.
(Kurir.rs/Slobodna Dalmacija)
NE PROPUSTITE
