Manastir Vratna sa crkvom Vaznesenja Gospodnjeg
Manastir se nalazi u selu Vratna u samom podnožju čuvenih Vratnjanskih kapija. To je na oko četrdeset kilometara od Negotina a dvadesetak od Brze Palanke. U slučaju da se koristi skretanje ka manastiru bliže Brzoj Palanci, treba računati na 3-4 km. jako lošeg puta Put kroz selo Jabukovac je skorašnji i dobar. Manastirska crkva posvećena je Vaznesenju Gospodnjem a ranije je bila posvećena Svetim Apostolima. Smatra se da je manastir podignut u 14. veku i da mu je ktitor bio pop NIkodin iz Prilepa. To je bilo u periodu vladavine srpskog kralja Stefana Urosa II MIlutina. Na ulazu u narteks upisana je 1415. godina kada je bila i prva obnova ovog manastira. Crkva je skromnih dimenzija kao i živopis. Zapadno od crkve nalazi se ćelija svetog Nikodima što ide u prilog legendi o njegovom ktitorstvu. Većina ikona u manastiru ima rusko poreklo, a pažnju zaslužuju carske dveri iz XIX veka.Ranije je u manastiru bilo dosta starih crkvenih knjiga kao i zbirka od 20 ikona i četiri stare prestone ikone. Raznim rekonstrukcijama i obnovama manastir je izgubio svoj prvobitni izgled koji je imao u srednjem veku. Manastir je aktivan, ženski i o njemu brinu monahinje.
Manastir Pustinja sa crkvom Vavedenja Persvete Bogorodice
Do Poćute se od Valjeva dolazi novoizgrađenom deonicom puta i na samoj uzbrdici u centru je skretanje na desno. Zatim se lošim putem silazi dosta dugo tako da,kada pomislite da ne znate gde ste, stižete na prelepo mestu u šumi u kanjon reke Jablanice. Po predanju osnovan je u 13. veku u vreme srpskog krallja Dragutina. Nezavisno od legende današnji hram leži na temeljima još starijeg iz 11. veka.U porti su drevni grobovi. Najstariji pomen manastira potiče iz 1572. god. U okolnim skrovitim pećinama živeli su monasi pustinjaci pa najverovatnije odatle potiče naziv manastira. Manastir je više puta rušen i spaljivan. Obnavljan je nekoliko puta. Za vreme Kočine krajine Bušatlija paša spalio je manastir pa je isti opusteo. Bio je tada jedina bogomolja u valjevskom kraju i tu su dovodjeni bolesnici kod monaha na lečenje. Hram je zidan od kamena i pravilno tesane sige. Naos je prekriven crepom. Hram ima pored zapadnog ulaza i drugi manji sa severne strane,što je retkost kod pravoslavnih hramova. Postoji i veoma lep zidani ikonostas sa ikonama. Zidani ikonostasi su karakteristični za veoma stare hramove. Način gradnje upućuje na pravoslavne jermene što takodje govori o starosti ovog manastira. Freske potiču iz 1622. god i dobro su očuvane. Tu je ktitorski portret Joakima, zatim freske: Veliki praznici,stradanje Hrista,služba Agnecu,nebeska liturgija, svetitelji,po lepoti čuvena freska svetog Jovana sa krilima koju uporedjuju sa Belim Andjelom iz Mileševe. Zanimljiv je i prikaz svetog Silvestera mučenika na fresci jer se njegov lik ne sreće ni u jednom drugom pravoslavnom hramu. Bio je parohijska crkva i aktivan muški manastir do 1951. god. Danas je ženski manastir i o njemu brinu monahinje.
Manastir Crna Reka sa crkvom Sv. Mihajla i Gavrila
Manastir se nalazi na oko 4 km. od sela Ribarica izmedju Rožaja i Novog Pazara u klisuri koju je napravila ponornica Crna Reka po kojoj je manastir i dobio ime. Manastirska crkva posvećena je svetim arhangelima Mihajlu i Gavrilu. To je pećinski manastir – monaška isposnica,koji je u početku uklesan i uvučen u pećinski deo strme litice Mokre Gore. Kasnije su monasi tu sazidali svoje kelije oko crkve, ozidali pećinu i podigli mali drveni pokretni most preko suvog korita reke koja ponire neposredno iznad manastira i ponovo izranja iz zemlje nakon nekoliko stotina metara svog podvodnog toka. Osim neobičnog položaja, prirode koja ga okružuje i arhitekture, manastir Crna reka vekovima privlači i svojom mističnošću, čudotvornim ozdravljenjima i nerazjašnjenom prošlošću. Jedan je od tri kultna isceliteljska mesta Srpske pravoslavne crkve. Nad moštima Svetog Petra Koriškog vekovima se događaju čudotvorna isceljenja, onih koji veruju da ovde mogu pronaći “ono što im lekari nisu mogli dati”. Pouzdanih pisanih izvora o ktitoru vremenu gradnje manastira nema ali se pretpostavlja da je manastir potiče iz XIII ili eventualno XIV veka. U petnaestom veku u manastiru je živeo čuveni podvižnik Sveti Joanikije Devički sa svojim monasima. Svetitelj je kasnije prešao u područje Drenice gde se danas nalazi manastir Devič. Manastir kroz vekove nikada nije rušen, te je sačuvao svoju prvobitnu fizionomiju. U njemu se čuva i najdragoceniji srpski fresko živopis XVI veka. Međutim, najveća vrednost koja se čuva u manastiru, jesu svete i celebne mošti Petra Koriškog. U drugoj polovini XVII veka, kad su nastala teška i nesigurna vremena turske odmazde, iz manastira Sopoćana prenete su u manastir Crnu Reku i mošti svetog Kralja Stefana Prvovenčanog, odakle su posle vraćene u Studenicu. Pocetkom XVIII veka postojala pisarnica u kojoj su pisane i prepisivane bogoslužbene knjige, a pored toga, verovatno, i škola za monahe. Crna Reka je bila dugo vremena napuštena. Tek 1979. godine današnji Episkop raškoprizrenski gospodin Artemije nastanio se u pustom manastiru i oko sebe ubrzo okupio mlado bratstvo. Posle svog izbora za episkopa vladika Artemije je uz pomoć crnorečkih monaha postepeno obnovio i ostale muške manastire raškoprizrenske Eparhije. I pored sve svoje izuzetne lepote i znamenitosti, manastir Crna Reka je dugo bio skoro nepoznat van svoje uže okoline. Tek od skora, izgradnjom mosta na jezeru kod Ribarića i popravkom prilaznog puta, manastir Crna Reka, kao redak dragulj srpske srednjevekovne kulture, izlazi iz relativne anonimnosti u kojoj obitava već punih 700 godina.Manastir je aktivan, muški i o njemu brinu monasi. Slike preuzete sa interneta.
Manastir Lipovac sa crkvom Sveti arhidjakon Stefan
Blizu Aleksinca kod mesta Katun nalazi se ovaj manastir čija crkva je prvobitno bila posvećena Preobraženju. Podigao ga je monah German prema natpisu koji se nalazi iznad vrata i to 1399. god. Prvi pisani izvori potiču iz 1413. god a u turskim zapisima se javlja 1536. Veća obnova bila je u XVII veku i za nju je zaslužan srpski despot Stefan Lazarević. Zidan je od kamena. Imitacija zidanja opekom je nastala najverovatnije kod velike obnove u XVII veku. Od starih fresaka su sačuvani samo fragmenti. Prilikom obnove manastira 1939. god uradjene su i freske u donjoj zoni. U blizini manastira nalaze se ostaci srednjevekovnog utvrdjenog grada Lipovac. Manastir je aktivan, ženski je i o njemu brinu monahinje.
Manastir Mala Remeta sa crkvom Pokrova Presvete Bogorodice
Na središnjem delu Fruške Gore kod mesta Mala Remeta u tišini i zelenilu nalazi se ovaj zasigurno najmanji a možda i najlepši fruškogorski manastir.Do njega se dolazi iz Vrdnika do centra Jazka gde je oznaka na desno,prođe se celo selo i na izlasku se skrene desno pre uzbrdice i pravo do manastira. Prema predanju manastir je osnovao “sremski kralj” Dragutin. Najstariji podaci o Maloj Remeti ili Remetici sačuvani su u turskim zemljišnim knjigama iz 1545. god. Turci su manastir spalili i opustošili. Godine 1679. Arsenije Čarnojević dozvolio je monasima manastira Rače da se nasele u Malu Remetu i da je obnove. Mala Remeta je bila metoh manastira Beočin gde su monasi iz Rače prvo došli. Nova velika obnova bila je 1739. god. Crkvu su sazidali majstori Todor i Nikola a ktitor je bio Stanko Milinković. Iz iste godine potiče zaštitna povelja(salva gvardija) izdata od generala Valisa manastiru Beočin u kojoj se pominje i štiti Mala Remeta.
Manastir Bođani sa crkvom Vavedenja Presvete Bogorodice
Na severu Bačke oko desetak kilometara od Starog Bača, podje se prema Vajskoj, pravo putem i dodje do Bodjana i manastira sa leve strane. Ovaj manastir sa crkvom posvećenoj Vavedenju Presvete Bogorodice dugačak je 17 m a širok 6 m. Zidovi su debljine 1 m. Fasada hrama je bez ukrasa. Ktitor manastira je bio bogati trgovac Bogdan uz dozvolu ugarskog kralja Matije Korvina. Hram je izgradjen 1478. god a konačno završen 1722. god. Više puta je rušen i obnavljan. Crkvu je oslikao 1737. god. Hristifor Žefarević. Bodjansko slikarstvo predstavlja novinu u srpskom slikarstvu i nazvan je”prelazni period”. Ikonostas je u duborezu sa 39 ikona i izradili su ga Vasilije Romanović i Jova Vasiljević a radjen je izmedju 1745.-1748. god. Konak je završen 1790. god. Nakon velike seobe Srba, Bodjani su jedno vreme bili sedište episkopa. Početkom 18. veka u manastiru je radila bogoslovska škola. U okviru konaka nalazi se mala kapela sa izvorom na kome se po predanju ktitor ovog manastira Bogdan koji je imao bolesne oči, umio i ozdravio. Iz zahvalnosti na tom mestu je podigao ovaj manastir koji je prvobitno bio brvnara. Kompleks manastira ima veliki i uredjen park. Manastir je muški i aktivan.
Manastir Sveti Roman sa crkvom Blagovesti Presvete Bogorodice
Na desnoj obali Južne Morave u blizini Djunisa nalazi se ovaj manastir u kome je kao monah živeo Roman Sinait koji je proglašen za svetitelja pa je manastir po njemu i dobio ime. Grob Svetog Romana Sinaita sa moštima i danas se nalazi u manastiru. On se poštuje kao čudotvorac i iscelitelj. Monasi sinaiti su sledbenici solunskog čudotvorca Grigorija Palme koji su prihvatili njegovo učenje i u Srbiju su došli za vreme Kneza Lazara. O vremenu nastanka manastira nema podataka. Prvo pominjanje je iz 1498 god. Na starim temeljima podigao ga je upravnik ergele Kneza Lazara. Obnovio ga je Djordje Pile 1795 god. koji se u njemu i izlečio. Živopis iz 1795 god. sačuvan je u pevnicama i potkupolama. Smatra se da ispod sloja kreča ima još starijih freski. Novi živopis je uradjen 1831. god. Manastr je aktivan, ženski i o njemu brinu monahinje.
Manastir Blagoveštenje sa crkvom Svete Blagovesti
U Podnožju planine Rudnik u klisuri Blagoveštenjske reke kod mesta Stragare nalazi se ovaj hram posvećen Blagoveštenju. Iz centra Donje Šatornje skrene se levo kao za Manastir Nikolje i nastavi putem za Stragare. Ne ulazi se u Stragare već se produži i na kraju postoji put samo levo i desno i putokaz. Pođe se desno i naiđe na novi putokaz koji pokazuje pravo. Do manastira ima oko 8 kilometara pristojnog puta i na svakoj raskrsnici je oznaka. Manastirska crkva je izgradjena u 14. veku u doba kneza Lazara kada je on osvojio Rudnik od župana Nikole Altomanovića i uspostavio zapadne granice svoje države. Ktitor manastira je nepoznati tadašnji vlastelin. Prema turskim popisima manastir se pominje 1476.,1516. i 1525. god. Bolja vremena za manastir dolaze obnovom Pećke patrijaršije 1557. god. kada je manastir i obnovljen. Crkva je prezidana,dozidana priprata a iznad naosa podignut tavan koji je kasnije u vreme Prvog srpskog ustanka Karadjordje krio barut i tu su se okupljali srpski ustanici. U 18. veku u manastirskim konacima radila je jedna od najstarijih škola u Srbiji. U ovom manastiru posle povratka u Srbiju Karadjordje se javno pokajao za oceubistvo i od igumana Grigorija dobio oproštaj greha. Izmedju dva ustanka u Blagoveštenju je održan sabor srpskih glavara medju kojima je bio i Miloš Obrenović. Odatle je ruskom caru Aleksandru Prvom poslato pismo sa molbom za pomoć. Sredinom 19. veka manastir je dobio sadašnji izgled. Obilazeći Srbiju krajem 19. veka manastir je posetio i čuveni istoričar Feliks Kanc. Za vreme drugog svetskog rata porušeni su konaci koji su obnovljeni 1960. god. Južno od manastira u njegovom podnožju na izvoru Svetinji podignuta je devedesetih godina kapela posvećena Svetoj Petki. Voda sa izvora se koristi za izlečenje mnogih bolesti. Manastirski kompleks se sastoji od crkve sa zvonikom,trpezarije,tri konaka i pomoćnih zgrada elipsasto opasanih visokim kamenim zidom. Jedini ulaz je na južnoj strani. U crkvi se nalaze tri sloja živopisa. Za prvi se još ne zna kada je nastao. Drugi je naslikan krajem 14 veka a treći početkom 17. veka. Tek 1981. god otkriveni su veliki delovi najstarijih zidnih slika od kojih se izdvaja kompozicija strašnog suda sa predstavom Hrista,Bogorodice,svetog Jovana Krstitelja i dva bela andjela. Ikonostas u crkvi ima posebnu vrednost. Izdvaja se monumentalni duborezni krst sa oslikanim raspećem iz 17. veka. Radio ga je ikonopisac Andrija Rajčević i to za daleko veću crkvu pa je prilikom postavljanja morao da se skrati sa donje strane. U manastiru se nalazi i čudotvorna ikona presvete Bogorodice i grob arhimandrita Vasilija na kome se isceljuju umobolni. Manastir ima i zlatan krst poklon kneza Miloša u spomen na Svetoandrejsku skupštinu 1858. god. i nekoliko vrednih rukopisa jer je tu nekada bila prepisivačka radionica sa bibliotekom. Manastirska slava je Preobraženje Gospodnje (19. avgust). Manastir je aktivan i o njemu brinu monahinje.
Manastir Pavlovac sa crkvom Svetog Nikole
Putem iz Sopota za Koraćicu se stiže u ovaj manastir. Prvo skretanje desno kada se uđe u selo i ide se do skretanja gde je i putokaz. Manastir je posvećen Svetom Nikoli i podignut je za vreme despota Stefana Lazarevića u dolini Pavlovičkog potoka. Star je 5 vekova. Obnavljan je dva puta – u XVI veku i XX veku. Manastirski kompleks se sastoji od crkve,konaka i pretpostavlja se – letnjikovca despota Stefana,na severnoj strani od crkve. U blizini je selo Markovac gde je despot Stefan iznenada umro 1427. Iznad manastira pored puta nalazi se kameni sarkofag i česma. Manastir je aktivan i o njemu brinu monasi.
Manastir Trška Crkva sa crkvom Rodjenja Presvete Bogorodice
Na putu Žagubica – Petrovac na Mlavi kod sela Ribari,na 4 km od Žagubice nalazi se ovaj srednjevekovni manastir. Nekada se tu nalazilo srednjevekovno naselje Trg po kome je crkva i dobila ime. Trška crkva je najstariji crkveni spomenik u ovom delu Srbije. Prema predanju crkva je izgradjena još u 9. veku ali na osnovu sačuvanih materijalnih ostataka (grifona, prozora na apsidi i keramičkih sudova ugradjenih u zapadnu fasadu hrama) može se reći da je hram izgradjen krajem 13. veka negde oko 1274. god. i prvobitno je bio posvećen Sv. Nikoli. Crkva je srušena i prva velika obnova bila je 1430. god u vreme vladavine despota Djurdja Brankovića i tada je crkva posvećena Rodjenju Bogorodice što je ostalo do današnjih dana. O tome svedoči kamena ploča sa natpisom i druga iz 1483. god. Trška crkva je izgradjena u stilu raške škole. Zidana je sigom i temeljima od peščara. Na zapadnoj fasadi se nalaze skulpture uklesane u kamen od čega se izdvajaju krilati grifoni. Skulpture grifona se danas još mogu videti u Studenici,Banji i Dečanima, najlepšim spomenicima raške škole. Grifon,od kojih severni drži u prednjim kandžama glavu ovna a u zadnjim glavu čoveka, dok južni drži glavu andjela, predstavljaju jevandjeliste Luku i Mateju. U turskim popisima iz 1572. god manastir se vodi kao aktivan. Postoji lepo oblikovan portal izmedju narteksa i središnjeg dela crkve. Sadašnji izgled crkve potiče iz obnove koja je izvršena 1796. god. Posle II sv. rata manastir je bio opljačkan. 1953. god vršena je rekonstrukcija manastira i podignut je konak. Noviji konak podignut je 1973. god i u njemu kapela Svetog Nikole. Trška crkva je uvršćena u značajne istorijske spomenike. Manastir je aktivan, ženski i o njemu brinu monahinje.
(Manastiri.rs)
