NOVI SAD - Pomenom i polaganjem venaca žrtvama nastradalim januara 1942. godine kada su mađarski fašisti ubili i pod led bacili nekoliko hiljada žitelja Novog Sada srpske, jevrejske i romske nacionalnosti, obeležena je danas 71. godišnjica novosadske racije.
Pomenu žrtvama, na platou ispred spomenika "Porodica" na Keju žrtava racije, prisustvovali su i prvi potpredsednik vlade Srbije i ministar odbrane Aleksandar Vučić, zamenik predsednika republike Mađarske Tibor Navračič, ambasadori Mađarske i Izraela, gradonačelnik Novog Sada Miloš Vučević i predsednik Skupštine Novog Sada Siniša Sević, kao i najviši velikodostojnici Srpske pravoslavne crkve, jevrejske zajednice Srbije i islamske zajednice.
Gradonačelnik Vučević podsetio je da je u Novom Sadu i 1941. godine u aprilu bilo veliko stradanje građana u kojem je ubijeno više od 700 građana Novog Sada.
"Racija od 21. do 23. januara 1942. godine je vrhunac novosadske tragedije u kojoj su stradale čitave generacije, a pod ledom je završio ceo jedan grad", rekao je Vučević, podsećajući da je jedini greh žrtava bio to što su bili druge nacionalnosti.
Vučević je naglasio da sećanje Novog Sada na te žrtve nikada neće prestati.
"Amanet koji su nam te nevine žrtve ostavile je da negujemo suživot", kazao je Vučević, naglasivši da bi u budućnosti izgubili identitet kada bi zaboravili nevine žrtve iz prošlosti.
U ime jevrejske zajednice u Srbiji pomen žrtvama održao je Isah Asijal vrhovni rabin Srbije. On je rekao da problem zagađenja životne okoline i svega onoga što nas okružuje ne može biti rešen dok se ne reši zagađenje u glavama ljudi koji veruju da sila može doneti dobro.
"Jevrejin veruje u moć vere, nade ima za sve nas samo treba istrajati u toj veri", kazao je Asijal koji je sa nekoliko primera dokazao jevrejsko verovanje u moć vere.
Episkop bački Irinej Bulović u ime SPC održao je pomen žrtvama racije.
"Te 1942. godine bilo je jako hladno i led je okovao Dunav, ali tog dana veći led je bio u srcima zločinaca i dželata koji su kao jedinu krivicu žrtvama našli to što su bili Srbi, Jevreji ili Cigani", kazao je Irinej.
On je naglasio da je istorija najbolji sudija i da su zločinci u istoriji ostali zapisani kao zločinci, a njihove žrtve kao nevine žrtve.
"Živimo u svetu koji ne isključuje ponavljanje onog što se desilo na ovom mestu. Takav odnos gde je laž istina, a rat mir pored Srba su još i više osetili Jevreji, jer sada ima onih koji tvrde da se holokaust nije desio nego da su to Jevreji sami učinili", rekao je vladika Irinej.
"Okupljanje u ovom broju i ovom zajedništvu govori da ima nade", naglasio je episkop bački, dodajući da Srbi nikada nisu zločince izjednačavali sa narodom kojem su pripadali.
Vladika Irinej je istakao da je prošao period prećutkivanja žrtava racije i da racija više nije tabu tema, kao i da se danas može slobodno govoriti o približno tačnom broju žrtava.
"Nikada više racija neće biti zabranjena i prećutkivana tema, već će biti ono što nas uči veri, nadi i ljubavi", istakao je Irinej, dodajući da mu je drago da komemoraciji po prvi put prisustvuju i predstavnici islamske zajednice, i što su tu i visoki funkcioneri mađarske vlade koji "zajedno sa nama osuđuju zločin".
On je kazao da mu je takođe drago što je gradska vlast u Novom Sadu prihvatila prošlogodišnji predlog Eparhije bačke da se na Štradnu postavi spomen-ploča u znak sećanja na žrtve racije, a ujedno je najavio da bi sledeće godine na tom mestu trebalo da bude postavljen i spomenik.
Na kraju ceremonije obeležavanja godišnjice racije vence na spomenik žrtvama racije "Porodica" položili su zamenik premijera Mađarske Tibor Navračič, ambasador Izraela Josef Levi, predstavnici jevrejske zajednice Srbije i jevrejske opštine Novi Sad, u ime grada Novog Sada venac je položio predsednik Skupštine Siniša Sević, a venac su položili i predstavnici potomaka žrtava racije.
Prvi potpredsednik vlade i ministar odbrane Aleksandar Vučić i gradonačelnik Novog Sada Miloš Vučević sa broda rečne flotile vojske Srbije položili su venac u Dunav.
Na "Štrandu" otkrivena spomen-ploča žrtvama racije
Episkop bački Irinej Bulović i vrhovni rabin Srbije Isah Asijal otkrili su na kupalištu "Štrand" spomen-ploču u znak sećanja na žrtve Novosadske racije.
Nakon otkrivanja spomen-ploče predsednik Odbora za organizaciju obeležavanja Novosadske racije, zamenik predsednika Skupštine grada Novog Sada Miroslav Ilić i predstavnici Eparhije bačke i jevrejske opštine Novi Sad sa obale Dunava u reku su položili venac.
"Spomen-ploča na "Štrandu" otkrivena je posle punih sedam decenija od stravičnog zločina nad žiteljima Novog Sada čija je jedina krivica bila to što su bili Srbi, Jevreji i Romi", rekao je Miroslav Ilić, dodajući da je "Štrand" kao mesto za postavljanje spomen-ploče izabran jer je to autentično mesto stradanja.
Ilić je kazao da se nikada više neće skrivati istina o onom što se desilo u januaru 1942. godine.
"Svi oni koji su zataškavali priču o žrtvama racije na neki način su saučesnici jer bez sećanja na žrtve ne možemo graditi ni budućnost", rekao je Ilić.
Spomen-ploča je od crnog mermera u obliku kocke, a na gornjoj i bočnim stranama kocke ispisan je na srpskom, jevrejskom, engleskom jeziku tekst sledeće sadržine.
"Ovde na omiljenom kupalištu snage fašističkog okupatora su u Novosadskoj raciji bacale građane Novog Sada pod led. Za većinu žrtava jedina krivica bila je to što su rođeni kao Srbi i Jevreji. 23.1. 1942. - 23.1.2013. Spomen-ploču podižu grad Novi Sad, Eparhija bačka i jevrejska opština Novi Sad".
Po završetku ceremonije otkrivanja spomen-ploče brojni građani su zapalili sveće za pokoj duša nastradalima u raciji.
Marš sećanja na žrtveMemorijalno društvo "Racija 1942" danas je organizovalo simbolični "Marš živih" u znak sećanja i poštovanja na žrtve masovnog zločina mađarskih fašista u Drugom svetskom ratu.
Posle komemoracije koja je održana na Keju žrtava racije, nekoliko stotina Novosađana okupilo se kod Sokolskog doma u centru grada, mesta u kojem je tokom racije bio sabirni centar za novosadske Srbe, Jevreje, Rome kao i pripadnike drugih nacija koji su potom ubijani. Kolona je odatle krenula Stražilovskom i Fruškogorskom ulicom, putem kojim su nevini ljudi tih ledenih januarskih dana dovođeni do "Štranda" gde su ubijani, a potom bacani pod led Dunava.
Građani Novog Sada su u "Maršu živih" nosili transparente i fotografije žrtava racije poručujući stihovima Jovana Popovića iz poeme "Dunav" - "idu živi da iskupe životima svojim mrtve".
Kada je kolona stigla na dunavsku plažu, mesto stratišta u Novosadskoj raciji, predstavnici Memorijalnog društva su istakli da su tim dostojanstvenim maršom želeli da pošalju poruku da se žrtve tog masovnog zločina nikada ne zaborave.
