Naši đaci u 6. razredu osnovne škole, u udženiku za istoriju, autora Radeta Mihaljčića, u poglavlju: “Albanci u srednjem veku” moraju naučiti kako “Albanci vode poreklo od starosedelaca na Balkanskom poluostrvu, najverovatnije Ilira, romanizovanih u manjoj meri”. Profesor Mihaljčič tvrdi da on stoji iza svih navoda i da su oni rezultat dugogodišnjeg istraživanja, ali, kao kontrargument se mora reći da teza o “ilirskom” poreklu Albanaca nije potvrđena, i da je samo jedna od nekoliko teorija o poreklu ovog naroda.
Ona je međutim prihvaćena od strane Albanaca, jer kao nijedna druga ide u prilog velkoalbanskom nacionalističkom programu i stvaranju Velike Albanije. Direktna identifikacija Albanaca s Ilirima treba dakle da im da pravo na zaposedanje svih teritorija na kojima su nekada živeli Iliri, a interes koji usmerava takozvana istraživanja albanskih istoričara, ideologa i političara, jeste opravdanje već izvršene, kao i planirane buduće otimačine i prisvajanja tuđih teritorija.
Pojedini albanski krugovi, u prošlost idu još dalje od Ilira, i nastoje čak i da Albance povežu sa Pelazgima, prastanovicima Grčke, tako da su po toj logici oni jedini autohtoni narod na Balkanu. Idući tom linijom, prištinski Express je nedavno na primer, naveo studiju dva istraživača iz Odseka za evoluciju, ekologiju i biologiju populacije na Univerzitetu u Kaliforniji, koja navodno potvrđuje da su “Albanci vrlo stari narod koji je tokom stoleća sačuvao homogenost, i koji se razlikuju od Slovena, dok imaju sličnosti sa Grcima od pre 3000 godina. “
Ovo bi dakle značilo da su Albanci narod star oko 5.000 godina, što ne treba posebno komentarisati. Poreklo Albanaca je već duže vreme predmet neslaganja među istoričarima, jer ne postoje dokumenti iz I milenijuma nove ere, niti raniji, niti kulturno naslede, koji bi sa sigurnošču mogli da daju odgovore o poreklu ovog naroda.
Brojni savremeni evropski etnografi i istoričari smatraju da postojbina albanske nacije leži u današnjoj središnjoj Albaniji. Nemački irilog-albanolog Georg Štatmiler ističe da je originalna postojbina Albanaca u regionu koji obuhvata dolinu reke Škumbe, obe obale reke Mat, Kruju i okolna područja. Prema toj teoriji, Albanci su se kao novi etnički entitet pojavili početkom srednjeg veka usled mešanja različitih elemenata starih ilirskih, dačanskih (dardanskih) i tračkih paleobalkanskih elemenata. Drugim rečima, oni nisu direktni i neposredni potomci Ilira a ni Dardanaca, koji su bili mešano ilirsko-tračko pleme, srodni sa Dačanima, i takođe blisko Tribalima i Mezima, tračkim plemenima koja su živela na teritoriji današnje centralne Srbije.
Drugi naučnici, kao Gustav Vajgand, Vladimir Georgijev, Leonid Gindin, Oleg Širokov, na osnovu bliskosti ranoalbanskog i tračkog jezika, i savremenog albanskog i rumunskog, iznose tezu prema kojoj je prapostojbina Albanaca bila na Karpatima, gde su se njihovi preci bavili nomadskim stočarstvom, a zatim su zajedno sa Slovenima došli do Dunava (istočno od Tise), prešli na drugu stranu na Balkan.
U našoj nauci postoji i teza da su Albanci poreklom sa Kavkaza. Ipak, najverovatnije je da u današnji Albanci mešavina različitih etničkih komponenti, a oni koji su dali ime ovoj novoj naciji, zabeleženi su prvi put tek u 11. Veku kao Albani i Arbani. Prvu albansku feudalnu državu je 1190. godine proglasio arhont Progon, čiji je sin Đin bio vladar Kruje i Elbasana od 1200. do 1208. Godine, a prvi pomen albanskog jezika ("lingua albanesca") datira 1285. iz dubrovničkih arhiva.
Uzgred, upravo u tom periodu se odvijao proces intenzivnog formiranja srpske državnosti, između ostalog i na teritoriji savremenog Kosova, koje je pre toga bilo pod vlašću Vizantije, i u kome tada nema ni traga albanskog stanovništva.
Fantazije o posebnosti i autohtonosti albanskog naroda nisu toliki problem dok ostaju na nivou kvaziistorije i propagande. Problem je kada postanu zvanična naučna istina koja na nekakav volšeban način, nađe put upravo i do srpskih škola.
