35 GODINA OD OSNIVANJA SRPSKE DEMOKRATSKE STRANKE: Ovako je nastala i nestala prva stranka koja se zalagala za prava Srba u Hrvatskoj
Srpska demokratska stranka (SDS), prva politička stranka koja se zalagala za prava Srba u Hrvatskoj, osnovana je pre tačno 35 godina u Kninu - 17. februara 1990. godine. Njen osnivač i lider bio je dr Jovan Rašković, istaknuti lekar i politički lider koji je tokom svog rada na čelu stranke, kao i u prethodnim godinama, bio ozbiljno angažovan na političkom organizovanju Srba u Hrvatskoj.
Naime, Rašković je pred prve višestranačke izbore u tadašnjoj Socijalistickoj Republici Hrvatskoj, koji su bili raspisani za 22. april 1990, inicirao osnivanje Srpske demokratske stranke (SDS). Rukovodio je skupom o političkom organizovanju srpskog naroda, 30. januara 1990. u Donjem Lapcu.
Nešto više od dve nedelje kasnije, Rašković je na masovnom osnivačkom skupu u Kninu, na tadašnjem Trgu dalmatinskih proleterskih brigada, izabran za predsednika SDS. Njegov motiv za osnivanje SDS bio je namera da služi svojim zemljacima, dalmatinskim Srbima, Krajišnicima.
Bio zagovornik kulturne autonomije Srba u Hrvatskoj, kao i drugih prava koja su pripadala srpskoj zajednici prema ustavu tadašnje Jugoslavije i Republike Hrvatske. Smatrao je da Srbi treba da imaju punu zaštitu svojih prava u političkom i društvenom životu, i pokušavao je da uspostavi dijalog sa vlastima u Zagrebu, kao i sa politickim liderima u Srbiji poput Slobodana Miloševića.
No, njegovi stavovi i aktivnosti nisu bili prihvaćeni ni u Hrvatskoj ni u Srbiji. Tadašnji predsednik Hrvatske Franjo Tuđman nije bio naklonjen idejama o autonomiji Srba, niti prihvatanju takvih prava. Ni od Miloševića nije imao potpunu podršku, iako su obojica bili angažovani po pitanju statusa Srba u Hrvatskoj.
Krajišnicima je govorio: "Ako hoćete rat, potražite drugog vođu. Vi me nazivate svojim "ćaćom". Gde ste videli da ćaća svoju decu vodi na klaonicu. Deci treba život, a ne grobovi".
Ne čudi što je kao rezultat političkih pritisaka i suprotstavljenih interesa, Rašković smenjen sa čela Srpske demokratske stranke, i to malo pre nego što je izbio rat u Hrvatskoj koji je odneo mnoge žrtve i promenio tok istorije Jugoslavije.
Kako je jednom ocenila njegova ćerka, takođe psihijatar i političarka, Sanda Rašković Ivić (bivša potpredsednica DSS), bio je zajednička ratna žrtva Miloševića i Tuđmana.
Rašković je umro jula 1992. godine u Beogradu, i to ubrzo nakon što ga je telefonom neki čovek iz Hrvatske obavestio da je Vojni sud u Splitu koji ga je nekoliko dana ranije optužio za ratne zločine, zatražio kaznu od 15 godina robije.
Ostao je upamćen kao čovek koji je pokušao da na miran i demokratski način obezbedi prava Srba u Hrvatskoj, koji je završio kao žrtva političkog konteksta koji nije bio spreman da prihvati njegove ideje.
Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.
Kurir Politika
