Ono o čemu se manje priča je činjenica da su ustaše slale zarobljenike na prisilni rad širom okupirane Evrope. Tako je po njihovoj naredbi otpremljeno nekoliko hiljada, većinom političkih, zarobljenika daleko ne evropski sever, u polarni krug.
Daleko u ledom okovanoj Norveškoj zatvorenici su bili prisiljeni da rade na infrastrukturnim projektima. Godine 2013. je norveški tabloid Dagbladet preneo priču o strahotama logora Beisfjord 1 gde su norveški čuvari toliko često koristili bajonete na zarobljenicima da je čak i nemačkim vojnicima bilo previše svega. Kako tvrdi autor Knut Flovik Toresen, drugoj grupi norveških čuvara uopšte nisu dodelili bajonete zato što su se komandanti bojali da će se ponoviti ista priča. Konačne brojke zarobljenika sa teritorija NDH koji su prošli kroz taj logor niko i ne zna, ali pretpostavlja se da je reč o otprilike tri ili četiri hiljade.
Najveći masakr zarobljenika dogodio se 17. jula 1942. godine kada su nacistički čuvari i njihovi norveški saradnici pobili stotine zarobljenika kako bi suzbili epidemiju tifusa. Naime, mesec dana ranije je oko 900 zarobljenika stiglo u novoizgrađeni logor u Beisfjordu. Uskoro su se pojavili prvi simptomi tifusa i došli su lekari da bi pregledali zatvorenike. Lekari nisu preterano pažljivo kontrolisali ko ima tifus, a ko nema već su samo procenili ko je dovoljno mršav i ko izgleda dovoljno iscrpljen.
Zatvorenici s dijagnozom tifusa su ostali u logoru, a zdravi zatvorenici su naterani na marširanje prema tridesetak kilometara udaljenom logoru Bjornefjel. Bolesnici koji su mogli da hodaju su oterani u obližnju šumu gde su morali da kopaju vlastite grobove u kojima su ih onda nemački i norveški čuvari ubijali. Kada je neki zatvorenik pokušao da pobegne, pokosila bi ga paljba iz mitraljeza. Nepokretni bolesnici ostali su u barakama koje su polivene benzinom i spaljene, a oni su izgoreli živi.
Zatvorenici koji su mislili da su se spasli jer su bili zdravi su morali da trče oko kampa Bjornefjel. Svi koji nisu uspeli da istrče svih šest krugova oko kampa su ubijeni. Nekoliko puta su čuvari terali zatvorenike na takvo trčanje i svaki put bi ubijali previše slabe za trčanje.
Godinama nakon rata izgrađen je spomenik u obliku obeliska na mestu smaknuća zatvorenika. "Ovaj nadgrobni spomenik zahvalnosti norveškog i jugoslovenskog naroda podignut je 1949. za uspomenu na preko 500 Jugoslovena koji kao žrtve nacizma dadoše svoje živote u nemačkom logoru u Beisfjordu. 1942.-1943. do groba verni svojoj otadžbini i slobodi", piše na spomeniku koji i danas stoji na smrznutom norveškom severu.
(Express.hr)
