U Prvom svetskom ratu na prvoj liniji fronta našli su se i sinovi srpske intelektualne i društvene elite.
Srpska Vrhovna komanda pozvala je u septembru 1914. na služenje đačkog kadrovskog roka sve studente sa produženim rokovima, redovna godišta đaka rođenih 1892, kao i tek regrutovano 1893. godište. Mimo ranijih propisa primani su i učenici nižih škola i oni koji su imali završenu malu maturu.
Neki su prekinuli studije na najprestižnijim evropskim univerzitetima. Među njima je bilo i sinova ministara, profesora, visokih oficira, lekara, sveštenika iz svih krajeva Srbije, ali i iz Austrougarske. Svi oni upućeni su do sredine septembra u Školu rezervnih pešadijskih oficira u Skoplju. Bilo ih je oko 1.300, starosti od 21 do 24 godine.
Od pristiglih đaka i studenata obrazovan je Prvi skopski đački bataljon od šest četa, pod komandom potpukovnika Dušana Glišića. Prvu četu sačinjavali su đaci iz Užica i Valjeva, drugu Nišlije, Vranjanci i Topličani, treću Kragujevčani i Piroćanci, četvrtu uglavnom Beograđani, dok su u petoj četi bili đaci regruti iz Stare Srbije i Makedonije, Crne Gore i Austrougarske. Šesta četa je formirana nešto kasnije, nakon pristizanja studenata iz Rusije, Nemačke, Francuske, Engleske i Švajcarske.
Svih šest četa dobilo je i neformalne nazive, nastale iz đačkih šala iz vremena obuke. Bili su to Ruzmarini, Kalašture, Plemići, Bukvarci, Ćevabdžije i Rmpalije.
Zbog nedostatka oficira skraćenu obuku, koja je trajala od sredine septembra do sredine novembra, izvodili su tek proizvedeni podoficiri, pitomci podoficirskih škola, uzrasta od sedamnaest do devetnaest godina, koji su isto završili obuku po skraćenom postupku.
Zakletvu su položili nakon dve sedmice, a posle dva meseca intenzivne obuke, 14. novembra, došla je naredba Vrhovne komande kojom se polaznici Škole za rezervne oficire unapređuju u čin kaplara i upućuju na front. Već narednog dana unapređeni su u čin podnarednika.
Svojim prisustvom na prvoj liniji fronta značajno su podigli moral već izmoždenim srpskim ratnicima, koji su se posle krvave bitke na Drini od sredine novembra nalazili u povlačenju.
Mnogi od njih poginuli su već prvog dana kontraofanzive, koja je počela 3. decembra. U Kolubarskoj bici život je izgubilo njih oko 400, dok je oko 200 bilo ranjeno. Među poginulima bila su i dva sina predsednika Narodne skupštine Andre Nikolića.
Mladi podnarednici unapređeni su u činove narednika početkom 1915. godine, u jesen u čin potporučnika, a na Solunskom frontu u čin poručnika. Do kraja rata izginulo ih je dve trećine. U redovima 1.300 kaplara bili su i sinovi ministara Ljube Davidovića, Petra Peruničića i Jaše Prodanovića, kao i sin Branislava Nušića, koji su poginuli u borbama 1915. godine, a sin jedinac Ljube Davidovića poginuo je u proboju Solunskog fronta.
Poduhvati 1.300 kaplara 1914–1918. upravo je tema kratkog dokumentarno-edukativnog filma iz serijala "Minijature" koji se može pogledati na Jutjub kanalu Ministarstva odbrane i Vojske Srbije.
Uz svaku od minijatura, a biće ih ukupno 60 u produkciji "Zastava filma", na sajtu ministartva se može pročitati i propratni tekst, poput ovog koji je sročio potpukovnik dr Dalibor Denda, naučni saradnik beogradskog Instituta za strategijska istraživanja.
NE PROPUSTITE
Bonus video:
