- Desetine i desetine hiljada a verovatno ii više od stotinu hiljada je nevinih žrtava nacističke Nemačke - Srba, Jevreja, Roma i drugih naroda samo na teritoriji Srbije, a konačan broj verovatno nikada nećemo saznati jer su nacisti uništavali dokumentaciju i spalili hiljade i hiljade leševa kako bi zatrli tragove zločina. Desetine velikih i malih logora bilo je širom Srbije, kao i stratišta, a Beograd je bio jedini grad u Evropi koji je na urbanoj teritoriji imao čak tri sistema logora sa brojnim manjim, izdvojenim celinama- kaže za Kurir istoričar Nikola Miloševski iz Muzeja žrtava genocida, nakon što je u sedištu UN upravo Nemačka, koja je počinila genocid i kriva za smrt miliona nedužnih u Drugom svetskom ratu, perjanica rezolucije o navodnom genocidu u Srebrenici.
Streljanje u Jajincimafoto: Privatna Arhiva
Do 1964. bilo je imenom i prezimenom popisano ukupno 147.025 i civilnih i vojnih žrtava u Drugom svetskom ratu na teritoriji cele Srbije i od svih okupatora.
Gro teritorije Srbije te 1941, kad su okupatori rasparčali tadašnju Kraljevinu Jugoslaviju, pripadalo je tzv. Okupacionoj zoni Srbija, koju je kontrolisala Nemačka.
- Bugarska dobija najpre mali deo jugoistočne Srbije, koja se kasnije sporazumom s Nemačkom, zauzetom Istočnim frontom, proširuje i na Niš i Leskovac, a potom i šire. Kosovska Mitrovica na KiM ulazi u nemačku zonu, ostatak dele Bugari, Italijani i balisti. Vojvodinu dele Mađari koji uzimaju Bačku, NDH kojoj daju Srem i Nemci, koji Banat pod posebnom upravom stavljaju u Okupacionu zoni Srbija - objašnjava Miloševski.
Okupacijom niču i logori - brojni. Najpre za Jevreje i uglavnom političke zatvorenike, potom se nije biralo. Niču brojna stratišta...
- Gotovo u svim većim gradovima Srbije bili su logori, od velikih, preko malih, do adaptiranih predratnih zatvora. Nemci još aprila 1941. stvaraju logor Crveni krst u Nišu, jedan od većih i po smrtnosti i broju logoraša. Pretpostavlja se da je do 14. septembra 1944, kada je zatvoren, kroz njega prošlo više od 30.000 zatvorenika, a ubijeno ili umrlo između 5.000 i 12.000 njih. Veliki broj ljudi je deportovan u logore širom Evrope, a značajan broj i u Banjicu u Beogradu, pa streljan u Jajincima - navodi istoričar i dodaje da je Crveni krst jedan od retkih nacističkih logora u kom je uspeo proboj - '42. pobeglo je stotinak logoraša.
Nikola Miloševskifoto: Muzej žrtava genocida, Printscreen
Tzv. "Svilara", logor na mestu predratne fabrike svile u Pančevu, nastao je 22. juna 1941, prvenstveno za Jevreje, ali i politički nepodobne Srbe.
- Neki autori navode da je kroz logor prošlo 400, drugi 600 zatvorenika. Streljali su ih i vešali, a umrli su i nakon zlostavljanja. Jedan od načina bio je da zatvorenika obese o noge i tuku dok se ne onesvesti, pa ga poliju vodom da dođe sebi i opet tuku - kaže i dodaje da je zatvoren već krajem oktobra 1941.
Veliki broj Srba završio je u Banjici, nastaloj 5. jula 1941. na idealnoj lokacija, jer su u blizini Jajinci, gde su na streljane dovoženi ljudi iz celog Beograda i šire.
- Jajnici su najveće gubilište nevinih žrtava u Drugom svetskom ratu na tlu Srbije i drugo u Jugoslaviji posle Jasenovca. Posleratne procene govore da je tu ubijeno izmedu 60.000 i 80.000 ljudi, što treba uzeti sa rezervom jer tačan broj nije lako utvrditi. Kroz Banjicu je, prema procenama, prošlo oko 30.000 zatvorenika, dok je Državna komisija za utvrđivanje zločina okupatora posle rata našla da je ubijeno blizu 9.000 logoraša - kaže Miloševski.
Dušegupkafoto: Arhiva
Dušegupke
Gušenje u kamionu
Jedan od načina egzekucije bile su dušegupke, kamioni u kojima su ljudi ubijani dok su prevoženi sa Starog sajmišta do stratišta u Jajinacima.
- Znamo da su likvidatori u dušegupkama bili izvesni Gezc i Majer, koji su logoraše potrpane u taj kamion ubijali na putu između Starog sajmišta i Jajinaca, kada su gasove koji su nastali od sagorevanja ustvari ubacivali u komoru gde su bile žrtve, koje su ubrzo umirale.
Kada počinju masovno da hapse Jevreje u Beogradu, Nemci osnivaju 22. avgusta 1941. logor Topovske šupe na Autokomandi. Tu je bio i značajan broj Roma, pa i Srba. Iako su nacisti uništili evidencije zna se, navodi istoričar, da su hiljade i hiljade ljudi prošle kroz taj logor.
Staro sajmište je, nažalost, bilo idealno za logor. Nacisti rešavaju da zatvore Topovske šupe, te prve likvidacije u Juden lager Zemlin, Logoru za Jevreje Zemun, kako je bio zvanični naziv logoru Sajmište, izvode 8. decembra 1941.
- Nakon likvidacije muškaraca pobili su sve preostale Jevreje - žene, decu i starce i maja 1942. Sajmište postaje Prihvatni logor Zemun. Pretpostavlja se, na osnovu ozbiljnih istraživanja dr Milana Koljanina, da je tu ubijeno oko 6.380 Jevreja, čija imena znamo, i potom još više od 10.000 ljudi, uglavnom Srba. Dakle, više od 17.000 ljudi - naglašava Miloševski i dodaje da su u Sajmište dovodili čak i logoraše iz Jasenovca, koji su potom završavali u logorima Trećeg rajha, od Aušvica do Norveške, te se ne zna koliko je tačno ljudi kroz njega prošlo do zatvaranja u julu '44.
Logor Sajmištefoto: Muzej žrtava genocida, Printscreen
Banjica, Topovske šupe i Sajmište, ističe Miloševski, bili su zapravo veliki sistemi logora s brojnim izdvojenim mestima, kao što je Ciglana, ali i silni zatvori i pritvori.
- Beograd je tako bio jedini grad u Evropi koji je imao na svojoj urbanoj teritoriji, ne periferiji, čak tri logora!
Nemci su uglavnom ubijali po kratkom postupku - streljanje. Posebno pamtimo Kragujevac, kad su od 19. do 21. oktobra streljali bezmalo 3.000 nevinih duša, pa i đaka!
- Strašna je razmera i sistematičnost tog zločina. Sačuvana su svedočanstva da su streljanja završavana tačno u sat, te čim otkuca kraj "radnog" vremena, nemački oficir kaže: "Za danas dosta" i nastavljaju sutra. Kolege istraživači utvrdili su da je oko 2.700-2.800 streljanih, među kojima 217 maloletnika - navodi Miloševski.
Streljali su i na grobovima stratišta - u Jajincima, Jabuci u Banatu, Sremskoj Mitrovici... Žrtve same iskopaju grob ili to rade drugi logoraši koji ih potom zakopaju, ali su dovodili i grobare, koji znaju posao.
Jasenovacfoto: Profimedia
NAJVEĆI LOGORI NA TLU JUGOSLAVIJE
- Jasenovac
- Jadovno
- Stara Gradiška
- Banjica
- Sajmište
- Crveni krst
- A u jesen '43, kad su shvatili da gube rat, Nemci u Jajincima, Jabuci i na drugim masovnim gubilištima i grobnicama dovode specijalnu jedinicu za zatiranje tragova zločina. Iskopavali su lešave i spaljivali! Izuzetno su, nažalost, pedantno radili to zatiranje, od spaljivanja dokumentacije do spaljivanja leševa i zato nikad necemo znati tačan broj nevinih žrtava koji je sigurno enorman i broji se desetinama hiljada - kaže Miloševski i dodaje da se Muzej žrtava genocida trudi da dode do što bliže tačne cifre, te zato ne izlaze sa brojkama u javnost.
Zabranjeno preuzimanje dela ili čitavog teksta i/ili foto/videa, bez navođenja i linkovanja izvora i autora, a u skladu sa odredbama WMG uslova korišćenja i Zakonom o javnom informisanju i medijima.
