RUSIJA I SAD 164 GODINE ODNOSA: Od savezništva do ljutih protivnika 2.deo

Poslednju deceniju svedoci smo obonove Hladnog rata na relaciji Moskva-Vašington. Prekretnice ka tom putu bile su ruska intervencija u Gruziji 2008. i Ukrajinska kriza 2014, kada je srušena legitimna vlast, što je dovelo do krvavog sukoba na istoku ove zemlje. Kao glavni krivac označena je Rusija, što je dovelo do eskalacije napetosti i igre mačke i miša između dve atomske sile.

Vojni publicista Danko Borojević detaljno je objasnio genezu odnosa dve supersile.

AUTOR: Danko Borojević

HLADNI RAT:

Termin Hladni rat prvi put je upotrebio Bernard Baruh, savetnik američkog predsednika, tokom jedne debate u američkom Kongresu 1947. godine. Pojam Hladni rat vezuje se za britanskog premijera Vinstona Čerčila koji je skovao krilaticu o gvozdenoj zavesi koju su komunisti spustili između svog i slobodnog sveta. On je marta 1946. godine u Fultonu (SAD) pozvao na krstaški rat protiv komunizma, podsećajući na obavezu odbrane atlantske zajednice i vojnog zbližavanja ugroženih država. Ta istupanja bila su znak da svet ulazi u Hladni rat.

Organizacija Severnoatlantskog sporazuma (North Atlantic Treaty Organization – NATO), poznata i kao Severnoatlantski savez (North Atlantic Alliance), vojni savez država Zapada zasnovan na Severnoatlantskom sporazumu koji je potpisan 4. aprila 1949. godine. Organizacija je predstavljala sistem kolektivne odbrane pri čemu su članovi organizacije pristali na međusobnu odbranu od napada spoljnog elementa. Za sedište NATO određen je Brisel, gde se nalazio i Vrhovni komandant Savezničkih snaga.

Formiranje NATO, četiri godine po završetku Drugog svetskog rata bio je jasan signal da se Sovjetski Savez tretira kao protivnik Zapadnih zemalja. Bio je to ozbiljan signal Sovjetskom Savezu. U to vreme SSSR nije bio spreman na novi sukob, posledice prethodnog rata bile su jasno uočljive na demografski i ekonomski potencijal socijalističke države. Zapad je hinjski šutnuo lopticu blokovske podele u dvorište Sovjetskog Saveza. Tu igru Sovjeti su morali da prihvate, iako je bilo jasno da se od posledica sukoba još nisu oporavili (nikada i nisu).

Dana 29. avgusta 1949. godine izvedena je prva sovjetska nuklearna proba. Vest o tome bila je saopštena tri nedelje kasnije, mada su Amerikanci, prikupljajući uzorke iz vazduha, i ranije shvatili da je unutar teritorije SSSR-a došlo do nuklearne eksplozije. Sudeći prema dosadašnjim istoriografskim istraživanjima, američki nuklearni monopol nije mnogo uticao na sovjetske političke odluke. Trka u nuklearnom naoružanju, važna sastavnica Hladnog rata, mogla je da počne…

Novi trenutak u odnosima SAD i SSSR desio po izbijanju Korejskog rata, koji je vođen od 25. juna 1950. godine do 27. jula 1953. godine. Rat je doveo do podele Korejskog poluostrva na socijalistički sever i kapitalistički jug. U tom ratu po prvi put su se sukobili sovjetski i američki vojnici. Naime, dojučerašnji saveznici iz svetskog rata sukobili su se u vazdušnim borbama podržavajući svoje saveznike. Američki vojnici i njihovi saveznici borili su se i na zemlji i u vazduhu protiv snaga DNR Koreje (severna Koreja) i NR Kine, dok su Sovjeti svoje saveznike podržavali iz vazduhu uz obilat dotur ratnog materijala. Najbolje rangirani pilot celog Korejskog rata bio je sovjetski pilot Jevgenij G. Pepeljajev sa 23 priznate vazdušne pobede (od toga 18 F-86), drugo rangirani pilot je takođe sovjetski pilot Nikolaj Sutjagina sa 20 pobeda (od toga 13 F-86). Na američkoj strani prvo mesto je zauzeo pilot na F-86 Jozef Mekonel sa 16 pobeda, a drugorangirani je bio takođe pilot na F-86 Džejms Džabara (koji je ujedno bio i prvi AS na mlaznim lovcima) sa 15 vazdušnih pobeda.

Pat poziciju u ratu hteo je da reši američki general Daglas Makartur. Po izbijanju Korejskog rata 1950. godine Ujedinjene nacije ga postavljaju za komandanta UN snaga u Koreji. Spektakularnim manevrom kod Inčona naterao je severnokorejske snage u povlačenje do same kineske granice. Ponesen uspehom obećao je američkoj javnosti „pobedu do Božića“, no nakon severnokorejske kontraofanzive ulazi u žestoki sukob sa tadašnjim američkim predsednikom Harijem Trumanom, u vezi s a politikom oko Kine, tačnije oko nastavka rata u Koreji, nakon čega ga Truman smenjuje sa svih funkcija 1951. godine. Naime, Truman je hteo da upotrebi atomsku bombu, kada je video da gubi rat. Rat je završen podelom poluostrva.

Rat u Koreji nateraće Sovjete i njihove saveznike da formiraju svoj odbrambeni savez. Varšavski pakt (ponekad nazivan i Varšavski ugovor; službeni naziv je bio Sporazum o prijateljstvu, saradnji i međusobnoj pomoći) bio je vojni savez država istočnog bloka koje su ga organizovale kao odgovor na stvaranje Severnoatlantskog pakta na Zapadu, 1949. godine. Kao izgovor za osnivanje Varšavskog pakta je poslužilo ponovno naoružavanje Zapadne Nemačke i njeno primanje u NATO, preko ratifikacije pariskih sporazuma. Varšavski ugovor je sastavio Nikita Hruščov 1955. godine, i bio je potpisan u Varšavi (otuda naziv) 14. maja 1955. godine. Ovaj savez je formiran šest godina posle formiranja NATO.

Sad je svet mogao da sklizne u Hladni rat. Hladni rat je sprovođenje politike sa „pozicije sile“ od strane velikih država, radi ostvarivanja političkih ciljeva, a da ipak ne dođe do opšteg ratnog sukoba. Hladni rat su obeležili obostrano nepoverenje, sumnjičavost i nesporazumi. SAD je optuživao SSSR zbog širenja komunizma širom sveta, a SSSR optuživao SAD zbog imperijalizma i kontrarevolucije. Korejski, Vijetnamski i intervencija Sovjetskog Saveza u Avganistanu predstavljali su neke od oružanih sukoba dve ideologije, mada se SAD i SSSR nisu u njima lično sukobile već kroz naoružanje drugih zemalja. Hladni rat je bio na svom vrhuncu tokom 1948-1953. godine kada je došlo do blokade Berlina, formiranja NATO-a, pobede komunista u Kineskom građanskom ratu i Korejskog rata. Druga situacija neprijateljstva osetila se tokom 1958-1962. godine zbog Kubanske raketne krize.

Kako zarad prestiža, tako i radi sticanja vojne prednosti, Hladni rat je doprineo razvoju nauke i osvajanju svemira kroz trku za svemir.

Suecka kriza 1956. godine, bio je rat koji se vodio na teritoriji Egipta 1956. godine Vodio se između Egipta i udruženih snaga Izraela, Ujedinjenog Kraljevstva i Francuske, koje su se udružile u tajni savez protiv odluke egipatskog lidera Nasera da nacionalizuje Suecki kanal. Evropske su se snage u tom ratu borile iz ekonomskih razloga, dok je Izrael hteo otvoreni kanal za svoje brodove i okončanje upada arapskih gerilaca iz Egipta.

Anglo-francuski napad na Egipat izazvao je oštru diplomatsku reakciju Sovjetskog Saveza, a akcija je naišla na neodobravanje u Vašingtonu, gde je Ajzenhauerova administracija bila besna zbog preduzimanja napada bez prethodnih konsultacija sa Sjedinjenim Državama. Bela kuća je u tom trenutku bila usredsređena na situaciju u Mađarskoj, gde su sovjetski tenkovi srušili mađarski ustanak, a Ajzenhaueru ta kriza nije odgovarala ni zbog predstojećih predsedničkih izbora. Nakon američkog pritiska, Velika Britanija i Francuska bile su prisiljene poštovati odluku Ujedinjenih naroda o prekidu vatre. Britanske i francuske trupe povukle su se 22. decembra 1956. godine sa Sueckog kanala, a izraelska vojska odlazi sa Sinajskog poluostrva u martu 1957. godine. Često se zaboravlja, da je tadašnji SSSR otvoreno zapretio upotrebom nuklernog oružja Velikoj Britaniji, ako ona ne prestane sa agresijom na Egipat. Američki pritisak i otvorena sovjetska pretnja Britaniji zaustavili su rat na Suecu.

Kubanska raketna kriza je jedan od kritičnih momenata Hladnog rata, koji je svet doveo na ivicu nuklearnog uništenja. Sukobu je prethodilo razmeštanje američkih raketa srednjeg dometa (2400 km) u Turskoj 1959. godine. Slične rakete su postavljene i u Italiji. Odgovor na to je bio kada je 1962. godine SSSR instalirao nuklearne rakete na Kubi, što su SAD proglasile za pretnju svojoj bezbednosti i povredu interesne sfere. Kriza je eskalirala krajem oktobra 1962. godine blokadom Kube od strane SAD. Posle višednevnog natezanja i „igre živaca”, u kojoj su glavni akteri bili Džon F. Kenedi, Nikita S. Hruščov i Fidel Kastro, Sovjetski Savez je povukao oružje, a zauzvrat dobio garanciju Sjedinjenih država da neće napasti Kubu. Jedanaest meseci posle dogovora Kenedi – Hruščov (do septembra 1963) američko atomsko oružje u Turskoj je deaktivirano. Postignut je dogovor o uspostavljanju vruće linije (takozvani crveni telefon) između Moskve i Vašingtona.

Trenutak kad su brojne zemlje koje su bile pod kolonijalnom vlašću Zapadnih država, počele da se oslobađaju tog jarma bile su ozbiljan signal SAD. Znalo se da će tek oslobođene postkolonijalne države, logičkim sledom događaja da potpadnu pod uticaj Moskve. To se moralo sprečiti. Tako su te zemlje uz američko prećutno odobravanje otišle u pokret Nesvrstanih a ne pod uticaj Sovjeta.

Vijetnamski rat (ili Drugi indokineski rat) bio je sukob između Demokratske Republike Vijetnam (Severni Vijetnam), u savezu sa Vijetkongom, protiv Republike Vijetnam (Južni Vijetnam), u savezu sa SAD.

Mnogi smatraju Vijetnamski rat za „zastupnički rat“, jedan od nekoliko koji su se dogodili tokom Hladnog rata između SAD i njenih zapadnih saveznika sa jedne strane, i Sovjetskog Saveza i/ili Narodne Republike Kine (još jedan sličan rat se vodio u Koreji). Zastupnički ratovi su se dešavali jer su najvažniji igrači – posebno SAD i SSSR – bili nevoljni da se direktno bore jedni protiv drugih zbog neprihvatljive cene – mogućeg nuklearnog rata.

Severnovijetnamski saveznici su bili Narodnooslobodilački front za oslobođenje Južnog Vijetnama, Sovjetski Savez i Narodna Republika Kina. Glavni saveznici Južnog Vijetnama su bili SAD, Australija, Novi Zeland i Južna Koreja; južnovijetnamski saveznici su razmestili veliki broj vojnika. Američke borbene trupe su bile umešane još od 1959. godine, ali ne u velikim brojkama sve do 1965. godine. Oni su napustili zemlju 1973. godine. Veliki broj civilnih žrtava je posledica rata koji se završio 30. aprila 1975. godine kapitulacijom Južnog Vijetnama. Rat se vodio na teritoriji Južnog Vijetnama i u pograničnim krajevima susednih država Kambodže i Laosa, uz povremene kampanje bombardovanja Severnog Vijetnama.

U dvadesetogodišnjem ratu poginulo je oko 58000 Amerikanaca, 75000 Francuza i dva miliona Vijetnamaca.

Tokom eskalacije rata 1965-1968. godine, takozvanog „Američki rat“, SAD otvoreno intervenišu u Vijetnamu. Operacija bombardovanja teritorije DR Vijetnama nazvana Grom (Rolling Thunder), otpočinje 2. marta 1965. godine.

Kada je američka avijacija započela sistematsko bombardovanje DR Vijetnama, SSSR je odgovorio postavljanjem RS Z-V SA-75Mk Dvina u severnovijetnamskim PVO jedinicama. Jedinice PVO sa raketama SA-75Mk dvina imale su borbenu premijeru 25. jula 1965. godine, oborivši u jednom danu tri aviona.

Operacije Grom koja je trajala od 2. marta 1965. godine pa do 1. novembra 1968. godine po mišljenju čelnih ljudi SAD, bila je uspešna. Oni su tvrdili da su DR Vijetnam naneli štetu u vrednosti od 300 miliona dolara. Međutim, iznad Severnog Vijetnama u tih 35 meseci kampanje oboreno je 700 aviona, čija je vrednost bila 900 miliona dolara.

Nakon zaustavljanja vazdušne kampanje iznad Severnog Vijetnama, vazdušne operacije se prebacuju na teritoriju Južnog Vijetnama.

Amerikanci neće intervenisati nad Severnim Vijetnamom sve do 1972. godine.

U cilju deskalacije rata u Vijetnamu, takozvane „Vijetnamizacije“, SAD počinju lagano da se izvlače iz tog u Americi nepopularnog sukoba. Amerikanci teret sukoba sa sebe, prebacuju na snage Republike Vijetnam, koje za to nisu bile dorasle.

Vlada SAD međutim, nije odustajala od svojih agresivnih ciljeva. Krajem aprila 1970. godine sajgonsko-američke jedinice podržane avijacijom, artiljerijom i raketnim oružjem upadaju na teritoriju Kambodže, radi navodnog uništenja komunističkih baza na kmerskoj teritoriji. Tokom marta 1971. godine trupe sajgonskog ekspedicionog korpusa, uz snažnu neposrednu podršku Amerikanaca, prodiru u južni Laos, radi presecanja Ho Ši Minovog puta. Pohod na Laos je pretrpeo potpuni neuspeh.

Nakon uspeha u Laosu, vojni vrh DR Vijetnam donosi odluku da pokrene opštu ofanzivu protiv snaga Republike Vijetnam. Ofanziva poznata kao uskrš nja ofanziva, trajala je od 30. marta do 22. oktobra 1972. godine i imala je svoje tri faze. Cilj ofanzive bio je da se osvoji što veća teritorija i uništi što više jedinica armije Republike Vijetnam, samim tim da se poboljša pozicija DR Vijetnam tokom Pariskih mirovnih pregovora.

Upadi na teritoriju Južnog Vijetnama izvedeni su iz tri pravca: sa severa (sa teritorije Severnog Vijetnama), sa teritorije Laosa i sa teritorije Kambodže, samim tim vezajući za sebe snage Prvog, Drugog i Trećeg armijskog korpusa armije Republike Vijetnam.

General Abrams se posvetio jačanju obuke snaga Južnog Vijetnama, što će se pozitivno pokazati tokom zaustavljanja ofanzive koju su preduzele snage FNO uz podršku vojske DR Vijetnama tokom uskrsa 1972. godine, poznate kao uskršnja ofanziva. U zaustavljanju te ofanzive učestvovala je i američka avijacija, koja je odigrala presudnu ulogu. U 1972. godini, otpočela su ponovna žestoka bombardovanja teritorije DR Vijetnama. Objekti napada američke avijacije postaju gradovi u delti Crvene reke i luke u Tonkiškom zalivu. Obnavljanje vazdušnih napada na DR Vijetnam bilo je sračunato, pre svega, na postizanje političko-diplomatskog efekta i iznuđivanje što većih ustupaka na pregovorima u Parizu.

Tokom žestokog bomardovanja luke Hajfong, teže je oštećeno nekoliko sovjetskih trgovačkih brodova, koji su dovozili ratni materijal Severu.

Mirovni pregovori koji su trajali već nekoliko godina u senci borbi rezultuju potpisivanjem sporazuma 27. januara 1973. Obe strane su se odrekle nečega. Severni Vijetnam je obećao prekid vatre na Jugu. Za uzvrat je dobio obećanje da će biti raspisani izbori, u čijem pripremanju će moći učestvovati Vijetkong, i najvažnije dozvoljeno je komunistima da ostanu u regionima koje su zauzeli prethodne godine, drastično slabeći položaj Južnog Vijetnama. Poslednja vojna pomoć Južnom Vijetnamu upućena je 20. januara 1973, ali je finansijska nastavila da pristiže. Primirje stupa na snagu u ponoć po Griniču 23. januara 1973. godine.

Nikson je predsedniku Republike Vijetnam Ngujen Van Tije obećao da će mu SAD uvek pomoći oko odbrane. Iduća 1974. godine prolazi u iščekivanju. Niksona 1974. godine obaraju sa vlasti aferom Votergejt što je za režim u Sajgonu značilo da je ostavljen. Krajem decembra 1974. godine, vojska Severnog Vijetnama sprema akciju invazije na Jug.

Početkom 1975. godine strategijska situacija u Kambodži i Južnom Vijetnamu iz osnova se menja. Korumpirani marionetski režimi Lon Nola i sajgonskog diktatora Ngujen Van Tija nalazili su se pred rasulom. Pomoć SAD Južnom Vijetnamu je bila skresana na minimum, dok je DR Vijetnam dobijala veliku pomoć od Kine i SSSR. Na teritoriji Južnog Vijetnama se u tom trenutku nalazilo 200000 vojnika Severnog Vijetnama.

U januaru 1975. godine otpočinje ofanziva Severa. Situacija za jug je nepovoljna. Sistem odbrane je razbijen. Početkom aprila Sajgon je bio prepun izbeglica, a vlada je kontrolisala radijus od oko 60 km od grada. Trupe sajgonskog režima su organizovale snažnu odbrambenu liniju u rejonu Zvan Loka. Vlada Južnog Vijetnama je zahtevala od SAD da interveniše. SAD nisu čak ni odgovorile na taj zahtev. Ngijen Van Tije podnosi ostavku 21. aprila 1975. godine, i u oproštajnom govoru žestoko napada SAD optužujući ih za izdaju. Kao dokaz da su SAD bile garant opstanka Južnog Vijetnama u slučaju invazije sa Severa, Tije pokazuje dokument potpisan od strane predsednika Niksona. Budući da je Nikson podneo ostavku na mesto predsednika SAD, dato obećanje nije mogao ispuniti.

U 07 časova i 53 minuta 30. aprila 1975. godine, u dvorište ambasade SAD sleću helikopteri CH-53D koji će evakuisati vojnike SAD iz ambasade, u tom trenutku poslednji vojnici SAD napuštaju Sajgon i Vijetnam. U 11 časova 30. aprila 1975. godine zvanično prestaje da postaje Republika Vijetnam (Južni Vijetnam), nakon predaje koju je objavio predsednik Min. U operaciji Ho Ši Min oslobodilačke snage FNO i narodne armije DR Vijetnama su uništile snage 3. i 4. armijske oblasti, oslobođen je Sajgon (koji 1. maja 1975. godine menja ime u Ho Ši Min) i područje delte reke Mekonga, gde se borbe završavaju 2. maja 1975. godine.

SAD su svog vernog saveznika, ostavile na milost i ne milost protivniku. Hrabar otpor, elitnih jedinica južnovijetnamske vojske dostigao je kulminaciju u bici za Sajgon. Međutim, ovo je bila samo labudova pesma umiruće vojske i umiruće države.

Vršilac dužnosti predsednika SAD Džerald Ford, je na skupu u Nju Orleansu svečano objavio kraj rata, govoreći da su SAD spasile čast i pobedile.

Mnogi će pitati: „kakvu su to čast spasile i pobedu izvojevale SAD, žrtvujući svog saveznika i ne poštujući ugovor koji je bio potpisan između Republike Vijetnam i SAD“’?

Odgovor možemo naći, u izjavi koju je dao američki političar i diplomata Henri Kisindžer: „Biti neprijatelj SAD je opasno, ali biti prijatelj SAD je kobno“! To upravo se desilo Republici Vijetnam.

Nije retko bilo da se njihovi interesi poklope, pa i čak i džentlmenski ophode. To je posebno došlo do izražaja 1973. godine, kada su i pored ozbiljnih međusobnih mimoilaženja i podizanja gotovosti nuklearnih snaga sprečili da Izrael izgubi rat.

Pod pritiskom SAD i SSSR proglašava se privremeni prekid vatre na kopnu 12. oktobra 1973. godine, što Izraelu omogućuje da završi mobilizaciju svojih rezervnih snaga.

Vazdušnim liftom koji su organizovale SAD za Izrael i SSSR za arapske saveznike uz snabdevanje i s mora koji je počeo 10. oktobra, sukobljene strane su dobile veliku količinu ratnog materijala. Sovjeti su Egiptu i Siriji isporučili 1200 tenkova, 300 aviona MiG-21 i zalihe municije ukupne tonaže 48000 tona (Egipat je primio 33000 tona a Sirija 15000 tona).

Po naređenju predsednika SAD Niksona, počinje operacija snabdevanja Izraela vojnim materijalom iz arsenala američkih oružanih snaga. Operacija je dobila kodni naziv „Nikl gras“ (Nickel Grass). Operaciju su izvršavali američki transportni avioni C-141 i novi C-5. Prelet je vršen do Portugala, gde su se avioni punili gorivom i onda leteli do Izraela. Tokom izvođenja te operacije Izrael je dobio jednomesečnu zalihu vojnog materijala od 27900 tona municije i 56 aviona. Avioni F-4E njih oko 36 su bili iz inventara RV SAD i to iz 4. taktičkog borbenog skvadrona i 401. taktičkog borbenog skvadrona RV SAD. Zatim su dobili i 20 aviona A-4 skajhok (tip aviona koji je imao najveće dotadašnje gubitke u borbenim akcijama). Dok je na nosačima aviona iz sastava RM SAD čekalo još 40 A-4 za slučaj potrebe.

Tokom leta sovjetskih i američkih transportnih aviona, ruta se preklapala, te je često dolazilo do bliskih susreta transportnih aviona velikih sila. Međutim, postojao je prećutni „džentlmenski“ sporazum o preletu između Sovjeta i Amerikanaca. Po sretanju, avioni bi samo nastavljali dalje ka svom cilju.

Možda je sličan primer bio i tokom Iračko-iranskog rata, gde su obe sile svaka iz sebi znanih interesa podržale Irak. Iako su SAD imale aferu oko naoružavanja Irana, tačnije isporuku rezervnih delova za avione američke proizvodnje u naoružanju Irana. Afera koja je poznata kao „Iran gejt“.

I pored maksimalnog napora Sovjetskog Saveza da ekonomski dostigne SAD, to nikada nije postignuto. Razloga je više, ali su najznačajniji da se SSSR nikada nije oporavio od dva svetska rata, građanskog rata, represalije Staljinovog režima i nametnute trke u naoružanju od strane SAD. Osim toga, sovjetski saveznici u VU, nikada nisu bili istinski saveznici. Vremenom se u zemljama Istočnog bloka pojavljivao otpor i protivljenje komunističkom režimu. Izbile su neočekivane pobune u Mađarskoj, Poljskoj, Čehoslovačkoj, Bugarskoj i Istočnoj Nemačkoj. Prvo je došlo do pobune u Istočnoj Nemačkoj 1953. godine, sledi pobuna u Mađarskoj 1956. godine, Čehoslovačka sa svojim Praškim prolećem 1968, Poljska revolucija 1980. godine. Tokom 1989. godine došlo je do više revolucija u zemljama VU: u Bugarskoj, Mađarskoj, Čehoslovačkoj, Istočnoj Nemačkoj smena vlasti je izvršena uglavnom mirnim putem, dok je u Rumuniji došlo do oružane smene vlasti.

Sovjetska intervencija u Avganistanu (27. decembar 1979 — 15. februar 1989.), značila je krajni napor za ekonomski iznurenu i još uvek neoporavljenu zemlju. Desetogodiošnji rat, rivalstvo sa SAD i nepovoljni ekonomski tokovi dovešće do nestanka Sovjetskog Saveza.

PAD SSSR:

Tokom dugog niza decenija razvoj Sovjetskog Saveza je bio usporavan. Forsiranje teške industrije dovelo je do lošeg kvaliteta robe i niskog životnog standarda. Unutrašnje i ekonomsko loše stanje, kao i uticaj velikog broja revolucija u istočnoj Evropi, opšte slabljenje Sovjetskog Saveza, i Gorbačovljeve reforme glasnost i perestrojka, doveli su i do njegovog konačnog raspada.

Komunistička partija Sovjetskog Saveza odriče se monopola moći i svoje vlasti 1990. godine. Litvanija 11. marta 1990. godine proglašava svoju nezavisnost, mada je sovjetska armija ostala na njenoj teritoriji i SSSR organizovao ekonomsku blokadu zemlje. Iste godine, 30. marta, Vrhovno veće Estonije proglašava da je sovjetska vlast u ovoj zemlji od 1940. godine nelegalna i započinje proces proglašavanja Estonije nezavisnom državom. Tokom 1991. godine vojska Sovjetskog Saveza je organizovala više napada na Litvaniju koji su se završili loše po sam SSSR. Referendum, održan 17. marta 1991. na kome je 78% glasača odabralo celovitost i neraspadanje Sovjetskog Saveza, baltičke države, Jermenija, Moldavija i Gruzija su bojkotovale. Gorbačov se trudio da održi zemlje Sovjetskog Saveza na jednom mestu pa je 20. avgusta 1991. trebalo da bude potpisan novi sporazum zemalja u kome bi zemlje prihvatile federaciju i savez koji bi imao zajedničkog predsednika, vojsku i stranu politiku. Međutim, dan pre potpisivanja, visoki funkcionari Sovjetskog Saveza su stavili Gorbačova u kućni pritvor u njegovoj rezidenciji na Krimu kako bi sprečili potpisivanje sporazuma. Oni su očekivali masovnu podršku naroda, ali se dogodilo upravo suprotno; narod je bio protiv njih. Posle tri dana, 21. avgusta, Avgustovski puč je doživeo kolaps i Gorbačov se vratio na poziciju predsednika Sovjetskog Saveza. Ali, njegova vlast je propadala jer ga ni ruska ni sovjetska vlada nisu slušale, pa je ruska vlada, sa Borisom Jeljcinom na čelu, počela da preuzima sovjetsku, ministarstvo po ministarstvo. Gorbačov nije uspeo da održi SSSR u celini jer nije uspeo da napravi kompromis između želje za demokratijom i želje za starim Sovjetskim Savezom. Posle puča, sovjetske republike ubrzavaju procese ka nezavisnosti. Tako je 6. septembra 1991. godine sovjetska vlada priznala nezavisnost tri baltičke države, a 1. decembra Ukrajina proglašava nezavisnost posle referenduma na kome se 90% građana odlučilo za nezavisnost. Zatim, 17. decembra dvanaest od petnaest sovjetskih republika potpisuje u Hagu sporazum sa 28 evropskih zemalja, Evropskom zajednicom i četiri neevropske zemlje, kao da su nezavisne republike. I 25. decembra 1991. godine Gorbačov daje ostavku i sve sovjetske zemlje preuzimaju uloge kao individualne republike. To je predstavljalo kraj Sovjetskog Saveza i kraj komunizma u Evropi, kao i sam kraj Hladnog rata.

HEGEMONIJA SAD:

Nestankom svog glavnog rivala, SAD kreću u realizaciji plana „Svet po meri Amerike“. Budući da su ostale jedina ekonomska i vojna sila, SAD su počele da zaboravljaju „kulturu diplomatskog ponašanja“. Dozvoljavajući sebi luksuz „izuzetnosti“, SAD su UN stavile pod svoje, sa zadatkom da same UN sprovode američki imperijalni globalizam na terenu.

Po prvi put od Drugog svetskog rata, dozvoljeno je izbijanje rata na prostoru Evrope. Nestala je Jugoslavija u krvi i razaranju. Novonastale državice postale su obični piuni u američkoj globalnoj igri.

Ponižavajući Rusiju, koja je postala naslednikom Sovjetskog Saveza, Amerikanci su u samoj Rusiji podržavali razne separatističke i terorističke pokrete i organizacije. Rusija je sve više gubila na međunarodnoj sceni. Rusija je lagano ulazila u građanski rat, koji je vođen na Kavkazu na prostoru ruskih kavkaskih republika. Sukob koji je počeo još tokom 1990. godine, potrajaće sve do 2006. godine, kada Rusija uspeva da integriše svoju teritoriju u celini, uz pacifikaciju svojih odmetnutih muslimanskih republika.

Pogrešni potezi koje će SAD vući tokom 16 godina svoje hegemonije nad svetom, dovest će do brojnih današnjih problema.

Kurir.rs/A.Mlakar

Bonus video: